Čynovnyky ta bahato prostych ukrajinciv perekonani, ščo prytulky – ne misce dlia ditej
“Vytiahnuty dytynu z internatu čy prytulku, praktyčno nemožlyvo”, – hovoryť Natalija Dudko iz Brovariv. Zaraz pid jiji opikoju perebuvaje dvoje ditej. Usynovyty jich, zhidno z Simejnym kodeksom, poky nemožlyvo, oskiĺky oficijno vony ne syroty.
Takych, čý status ne vyznačený, v dytiačych budynkach ta prytulkach Ukrajiny – bahato. Často choča spravžni baťky i perestaly cikavytysia diťmy, normy Simejnoho kodeksu ne dozvoliajuť bahatiom z nych znajty novu sim’ju, i vony musiať zalyšatysia v speciaĺnomu zakladi.
Administracija dejakych dytbudynkiv namahajeťsia utrymaty v sebe jakomoha biĺše ditej, ščob ne zalyšytysia bez roboty, todi jak kerivnyky inšych dytiačych budynkiv neochoče rozlučajuťsia z diťmy ne z koryslyvych motyviv, a čerez turbotu pro jichnie majbutnie.
Tymčasova mama
Natalija Dudko razom z čolovikom predstavliaje poky unikaĺnu dlia Ukrajiny profesiju – “patronatnych baťkiv”. Žinka perekonana, ščo syrotyneć dlia biĺšosti ditej – zhubný, tož vona namahajeťsia dopomohty:
“Dity v nas možuť perebuvaty ne biĺše niž p’jať misiaciv. I za cej čas neobchidno uchvalyty pravyĺne rišennia, kudy dali peredaty ciu dytynu. My rozumijemo, ščo ce ne naši dity, ale dlia toho, ščob dytyna vyrosla zdorovoju dlia suspiĺstva, potribno zrobyty dlia neji vse možlyve”, – rozpovila pani Dudko.
Za try roky vona dala prytulok 12-om ditiam riznoho viku – vid novonarodženych do vidnosno doroslych, jaki, inakše, potrapyly b do likarni abo internatu. Častynu z nych povernuly dodomu, dekoho perevely do zakladiv inšoji formy vychovannia, a častyni znajšly novi sim’ji.
“Dytyni, v jakoji je baťky, skazaly v likarni, ščo v neji bude nova mama – možete sobi ujavyty, z jakym nastrojem i ožorstočenniam vona prybula v našu sim’ju“
Natalija Dudko
“My zazvyčaj ditiam kažemo, ščo vony v nas hostiujuť – na dejaký čas, i todi vony počynajuť nam doviriaty. Bulo, koly dytyni, v jakoji je baťky, skazaly v likarni, ščo v neji bude nova mama. Možete sobi ujavyty, z jakym nastrojem i nastoroženistiu vona prybula v našu sim’ju. I ja pojasnyla, ščo ne pretenduju na misce jiji mamy, pojasnyla, čerez ščo vona opynylasia u nas, dytyna zaspokojilasia i my počaly praciuvaty”, – skazala Natalija Dudko.
U vsich vychovanciv pani Nataliji je odna spiĺna rysa – vidsutnisť statusu syroty. Poky vona dohliadaje ditlachiv, jaki tymčasovo opynylysia bez naležnoji opiky, sociaĺni služby namahajuťsia dopomohty staty na nohy jichnim spravžnim sim’jam, jaki opynylysia u skruti.
Zahalom isnujuť 11 katehorij takych “bezstatusnych” ditej, zokrema, baťky jakych perebuvajuť za gratamy, abo majuť važký stupiń invalidnosti, čy povodiaťsia asociaĺno.
“Štučni” syroty
V 2011 roci, nevdovzi pislia toho, jak ministerstvo u spravach sim’ji, molodi ta sportu reorhanizuvaly, viddavšy častynu joho funkcij ministerstvu osvity, vlada v bahatioch rehionach počala perejmenovuvaty internatni zaklady dlia ditej-syrit u zahaĺnoosvitni školy-internaty.
Ščo ti zaklady prodovžuvaly svoju robotu, zviĺneni u nych miscia ditej, jakym znajšly novi sim’ji, počaly zapovniaty diťmy, ščo po suti majuť baťkiv:
Jurij Pavlenko zapevnyv, ščo problemu “štučnych” syrit vže vyrišyly
“Emisary internatnych zakladiv – nazvemo jich tak – na počatku novoho roku jizdiať i perekonujuť baťkiv, a podekudy j liakajuť jich, movliav, jakščo vy ne viddaste dytynu za zajavoju v internatný zaklad, vas pozbavliať baťkivśkych prav. Taka sytuacija je v Ukrajini, i vona je nadzvyčajno nebezpečnoju”, – rozpovila VVS Ukrajina Liudmyla Volyneć iz ofisu Upovnovaženoho prezydenta z prav dytyny, jaka raniše očoliuvala departament z usynovlennia.
Vona nazyvaje ce javyšče “štučnym posyrotinniam” – internaty, zazvyčaj, roztašovani daleko vid spravžnioji sim’ji, i u materi može prosto zabraknuty hrošej, ščob dojichaty tudy j pospilkuvatysia z dytynoju. Liudmyla Volyneć nahološuje, ščo v razi, koly ridni protiahom pivroku ne z’javliajuťsia do ditej, jich i spravdi možuť pozbavyty baťkivśkych prav.
Za jiji prypuščenniamy, vse ce može vidbuvatysia dlia toho, ščoby zberehty roboči miscia dlia spivrobitnykiv internativ.
“V chodi perevirok my výavyly fakty, koly protiahom 2011-2012 rokiv kiĺkisť ditej v internatnych zakladach zrosla v kiĺka raziv”, – rozpoviv VVS Ukrajina Upovnovažený z prav dytyny Jurij Pavlenko. Taku sytuaciju zafiksuvaly v Krymu, Charkivśkij, Poltavśkij, Chersonśkij ta inšych oblastiach. Podekudy kiĺkisť ditej bez statusu syrit u prytulkach v 2011-mu zrosla všestero porivniano z poperednim rokom.
Za oficijnoju informacijeju, pryblyzno tretyna usich ditej, jaki perebuvajuť u speciaĺnych zakladach, ne pidliahajuť usynovlenniu.
Usynovliuvaty – pryrodno, a ne zhidno z planom
Nevyznačený status ditej, koly vony majuť baťkiv, ale ne vidčuvajuť z jichnioho boku turboty, často zavažaje jim znajty novi sim’ji. Same cioho, za slovamy kerivnyka prohram iz rozvytku simejnych form vychovannia fondu Rinata Achmetova “Rozvytok Ukrajiny” Dar’ji Kaśjanovoji, riznymy chytroščamy domahajuťsia kerivnyky dejakych ustanov:
“Vony kažuť, ščo mama navidujeťsia, zamisť neji naviť u žurnali rozpysujuťsia. Tobto, dity možuť zavysaty v internati i po p’jať rokiv. Z odnoho boku, baťky jich ne vidvidujuť i, možlyvo, vže spylysia, a z inšoho boku, ci dity ne majuť žodnoji jurydyčnoji pidstavy buty vlaštovanymy u sim’ji – oś v čomu suť problemy”.
“JE vypadky, koly ditej povernuly baťkam, a vony potim stojať pid cerkvoju i žebrakujuť. Čy, na pryklad, povidomliajuť meni susidy, ščo v jich budynku je dity – nedohlianuti, holodni, cholodni, jich b’juť… I prosiať – u vas harni umovy, viźmiť jich na vychovannia“
Dyrektor dytbudynku “Hnizdečko” Mychajlo Basiuk
Inša problema – medyčni diahnozy ditej, jaki, za slovamy potencijnych baťkiv, ne zavždy vidpovidajuť dijsnosti.
“U prytulku bulo prosto malo ditej, i jich ne viddavaly. Tam dyrektrysa bula i proty dytiačych budynkiv simejnoho typu, i vzahali proty vsioho. Nam ne vdalosia zabraty divčynku, – vony jij švydko zrobyly rozumovu vidstalisť serednioho stepenia, a takych ditej ne možna zabyraty dodomu”, – rozpovila VVS Ukrajina Oksana Korčma iz mista Slov’janśk, pid opikoju jakoji – semero ditej.
Natomisť, dyrektor dytiačoho budynku “Hnizdečko” na Vinnyčyni Mychajlo Basiuk ne prychovuje svoje bažannia, ščob dity zalyšalysia v joho zakladi, ale zovsim ne čerez zysk, a čerez perekonannia, ščo viddavaty dytynu v perši-lipši ruky ne možna.
Zaraz u “Hnizdečku” žyve 72 dytyny. Mynuloho roku zvidty po sim’jach vybulo 8 vychovanciv.
“JE vypadky, koly ditej povernuly baťkam, a vony potim stojať pid cerkvoju i žebrakujuť. Čy, napryklad, povidomliajuť meni susidy, ščo v jichniomu budynku je dity – nedohlianuti, holodni, cholodni, jich b’juť… I prosiať – u vas harni umovy, viźmiť jich na vychovannia”, – rozpoviv pan Basiuk i naholosyv, ščo proces usynovlennia maje buty pryrodnim, a ne zarady planu sociaĺnych služb.
“My zaraz spravdi u takij sytuaciji, ščo je deržavna prohrama reformuvannia, nas majuť zakryvaty. Ale ja tverdo vpevnený, ščo dytiači budynky v nas buly, je i, na žaĺ, buduť. Abo, skažimo tak, dity, jaki maly b vychovuvatysia u cych zakladach, zavždy buduť. I valyty, ne zbuduvavšy novu, nebažano”, – dodav vin.
Staty ridnym
Vtim, popry vsi pereškody, ti nazvani baťky, z jakymy vdalosia pospilkuvatysia korespondentam VVS Ukrajina, kažuť, ščo vsi procedurni skladnošči možna podolaty, holovne – maty bažannia.
Ščaslyvý nazvaný tatuś iz Jasynuvatoji
“Do nas odnoho razu prýichala sociaĺna služba z perevirkoju, a my z divčatkamy zajmajemosia konservuvanniam. U nas kupa banok, ščoś mýeťsia, ščoś u banky kladeťsia. Vony nam usmichajuťsia i zapytujuť – vse zakataly? JA kažu – ta ni, šče by baklažaniv nam. Nastupnoho dnia prýizdyť kerivnyk sociaĺnoji služby na svojemu osobystomu avtomobili, veze nas na pole nepodalik, i my kupujemo dva mišky baklažaniv”, – zadovoleno rozpovidaje Julija Bojeva iz mista Jasynuvata.
Vony z čolovikom vzialy pid opiku trioch ditej – dvoch sester i jichnioho brata. Takych, za slovamy Jurija Pavlenka, pislia pevnoji pauzy vprodovž ostannich dvoch rokiv znovu staje biĺše. V 2011 roci 11 tysiač ditej perebuvaly u nazvanych sim’jach ta budynkach simejnoho typu, pryblyzno 2 tysiači usynovyly ukrajinci, a šče 1 tysiaču – inozemci.
Zhidno iz sociolohičnymy doslidženniamy, na jaki posylajeťsia upovnovažený iz prav dytyny, čverť ukrajinśkych simej hotovi vziaty do sebe čužu dytynu, a, ščob usynovyty ditej vikom u kiĺka misiaciv, liudy stojať v čerhach.
“Može buty naviť take, ščo vdeń dytyna otrymala status pozbavlenoji baťkivśkoho spilkuvannia, i vže do večora za neju prychodiať potencijni usynovliuvači”, – skazala VVS Ukrajina juryst speciaĺnoho doškiĺnoho dytiačoho budynku Rivnenśkoji oblasnoji rady Olena Hubenia.
Zdebiĺšoho, kaže Liudmyla Volyneć, ukrajinci, jaki šukajuť dytynu, majuť čymalo vymoh do neji: maksymaĺno maleńki psychično zdorovi dity bez bratykiv ta sestryčok, ale takych ditej duže malo. Vtim, sytuacija zminiujeťsia, rozpovidaje pani Volyneć, pislia peršoji zustriči:
“Jak pravylo, ukrajinciam bajduže – dytyna zdorova, maleńka, velyka… Ukrajinci obyrajuť sercem. I tomu, vlasne, u nas ščoroku usynovliujuť majže 40 VIL-infikovanych ditej. Zustrivšyś iz dytynoju, vony počynajuť vyznačaty, jak dali staty ridneju dlia neji”.