Movný zakon zablokuvav robotu Rady vlitku, prote zaraz pro nioho zhadujuť use menše

Zakon “Pro zasady deržavnoji movnoji polityky Ukrajiny”, jaký
Klacnuty

stav vlitku mynuloho roku pryčynoju žorstkoho protystojannia u parlamenti i na vulyciach bahatioch mist, vidznačaje peršý “juvilej” – pivroku z dnia uchvalennia.

Perši pidsumky diji cioho zakonu, ščo jich robliať predstavnyky opozyciji i vladnych polityčnych syl, a takož eksperty, suttievo vidrizniajuťsia vid tych ocinok, ščo lunaly pivroku tomu. Analiz sytuaciji u rehionach, jakych zakon stosuvavsia bezposerednio, pokazuje, ščo vin ne mav toho efektu, pro jaký tak bahato hovoryly u parlamentśkych debatach ta pid čas hromadśkych
Klacnuty

akcij protestu jak predstavnyky vlady, tak i opozyciji.

Zahrozy buly zavyščeni?

“Hovoryty pro jakiś radykaĺni zminy bulo b smišno. Cioho ne stalosia. I skažu česno, koly zakon uchvaliuvavsia, ja perevyščuvav zahrozy vid diji cioho zakonu”, – kaže VVS Ukrajina todišnij holova komitetu z pytań kuĺtury i duchovnosti, predstavnyk “Baťkivščyny” Volodymyr Javorivśký.

“Kazaty pro jakiś značymi zminy ne možu, cioho ne stalosia. Dumaju, cej zakon buv i je zaraz peredusim podraznykom dlia opozyciji”, – vvažaje člen frakciji Partiji rehioniv Vladyslav Luk’janov.

Nyni i sami polityky, i eksperty kažuť pro peredusim suto polityčni i naviť moraĺni naslidky uchvalennia superečlyvoho zakonu.

“U zahaĺnoderžavnomu i zahaĺnoliudśkomomu vymiri malo ščo zminylosia. Zakon napivmertvý, napivležačý, choča, zvisno, vin jak termit vin pid’jidaje korinnia ukrajinśkosti“

Volodymyr Javorivśký, ob’jednana opozycija “Baťkivščyna”

“Bezumovno, cej zakon hotuvavsia i uchvaliuvavsia, perš za vse, zarady rosijśkomovnych hromadian. Ale zakonodavče zakriplennia statusu rosijśkoji movy – ce buv vymušený zachid, reakcija na vnutrišniopolityčnu sytuaciju v Ukrajini. Ce bula protydija stavlenniu do rosijśkoji movy jak do “movy okupantiv”. Problema ne bula b nastiĺky hostroju, jakby protyvnyky zakonu biĺše borolysia za ukrajinśku movu, a ne protystojaly rosijśkij”, – skazav v interv’ju VVS Ukrajina kerivnyk kompaniji “Research Branding Group” Jevhen Kopaťko.

Zapeklý protyvnyk uchvalennia zakonu Volodymyr Javorivśký takož kaže pro polityčni naslidky, ale deščo inši.

“Zvisno, teper cym zakonom korystujuťsia rehionaly, usia čynovnyćka rať, jaka teper viĺniše vykorystovuje rosijśku. Jim spravdi teper lehše. I ce – pevna moraĺna perevaha. Prote nazahal, u zahaĺnoderžavnomu i zahaĺnoliudśkomomu vymiri malo ščo zminylosia. Zakon napivmertvý, napivležačý, choča, zvisno, vin, jak termit, pid’jidaje korinnia ukrajinśkosti”, – vvažaje opozycijný polityk.

Hroši i biznes

Volodymyr Javorivśký nahaduje, ščo šče pid čas uchvalennia movnoho zakonu lunala informacija pro te, ščo dlia joho vtilennia neobchidno maty u deržbiudžeti 17 miĺjardiv hryveń.

Ce buly pidrachunky ministerstva finansiv. Načaĺnyk viddilu departamentu finansiv sociaĺnoji sfery minfinu Valentyna Brusylova, nazyvajučy todi taku cyfru dodatkovych biudžetnych vytrat, mala na uvazi neobchidnisť zabezpečyty deržavni ta komunaĺni ustanovy perekladačamy z rehionaĺnych mov, a takož vidkryty dodatkovi klasy ta hrupy u školach i dytsadkach dlia predstavnykiv nacionaĺnych menšyn. Okrim toho, do cijeji sumy predstavnycia minfinu vkliučala zaminu dorožnych znakiv, tablyčok z nazvamy vulyć toščo.

“Bezumovno, cej zakon hotuvavsia i uchvaliuvavsia, perš za vse, zarady rosijśkomovnych hromadian. Ale zakonodavče zakriplennia statusu rosijśkoji movy – ce buv vymušený zachid, reakcija na vnutrišniopolityčnu sytuaciju v Ukrajini“

Jevhen Kopaťko, politoloh

Prote košty u deržavnomu biudžeti na ce vydileni ne buly. Jak i ne bulo vtileno biĺšisť iz pererachovanych vyšče zachodiv. Jak tverdyť deputat Volodymyr Javorivśký, uriad “skynuv” ci problemy na miscevi orhany vlady, jaki naspravdi ne majuť hrošej na taki zachody.

Nevdovzi pislia uchvalennia superečlyvoho zakonu Jevropejśka biznes-asociacija prohnozuvala vynyknennia problem dlia biznesu, peredusim – dlia prodovoĺčoji i farmacevtyčnoji haluzej, oskiĺky zakon zobov’jazuvav markuvaty produkciju rehionaĺnymy movamy.

Prote i cia norma zakonu “zabulasia”, oskiĺky – teper ce pidtverdžujuť i ti, chto holosuvav za zakon, – ne vona bula najbiĺš pryncypovoju pid čas uchvalennia zakonu.

“Pytannia movnoji polityky – nabahato hlybše. Naši oponenty ne chočuť rozumity toho, ščo nevyznannia inšych mov i, perš za vse, rosijśkoji, vede do toho, ščo stvoriujeťsia prošarok liudej, jaki ne vyznavatymuť ukrajinśku movu, i ne lyše na pobutovomu, ale j polityčnomu rivni. Ce aktuaĺno dlia Pivdnia, Schodu Ukrajiny. Ti, chto zajavliaje pro zahrozy ukrajinśkij movi, naspravdi ničoho ne zrobyly dlia jiji pidtrymky”, – skazav u komentari VVS Ukrajina predstavnyk Partiji rehioniv Vladyslav Luk’janov.

Doslidžennia naslidkiv diji zakonu pro movy u nyzci oblastej Ukrajiny demonstrujuť, ščo perš za vse, vin lehitymizuvav sytuaciju, jaka v Ukrajini zberihajeťsia bahato rokiv pospiĺ: žyteli rosijśkomovnych rehioniv, jak i raniše, korystujuťsia svojeju movoju tam, de vvažajuť za neobchidne. Biĺšisť mist i sil, de kompaktno prožyvajuť predstavnyky inšych nacionaĺnych menšyn, tak samo posluhovujuťsia svojimy movamy i movný zakon malo ščo jim dodav. Natomisť, ti, chto reaĺno pretenduvav na take pravo, zokrema, bolhary v Odeśkij oblasti ta krymśki tatary u Krymu, poky ščo vid diji movnoho zakonu ne otrymaly ničoho.

Krym: krymśkotatarśka i dali bez prav

Enver Abibulla

Simferopoĺ, dlia VVS Ukrajina

U veresni mynuloho roku Rada Ministriv Krymu zatverdyla plan zachodiv iz realizaciji v avtonomiji movnoho zakonu. Dokument, zokrema, peredbačav, ščo vlada sprýatyme zastosuvanniu i vyvčenniu deržavnoji i rehionaĺnych mov u deržavnych i komunaĺnych navčaĺnych zakladach, jich vykorystanniu v dilovodstvi, dokumentaciji, lystuvanni z orhanamy vlady toščo.

Cej plan mala uchvalyty Verchovna Rada Krymu, odnak dosi cioho ne zrobyla. Kerivnyky avtonomiji zajavlialy pro priamu diju movnoho zakonu i obicialy, dočekavšyś oficijnych dovidok vid upravlinnia statystyky pro nacionaĺný sklad pivostrova, počaty bezposerednie joho vprovadžennia. Prem’jer-ministr Krymu Anatolij Mohyliov perekonuvav, ščo v avtonomiji, krim rosijśkoji, rehionaĺný status zdobude krymśkotatarśka mova.

Odnak zrušeń ne stalosia. Vidomi lyše dvi publični sproby oficijnoho zastosuvannia krymśkotatarśkoji movy. Perša – na počatku veresnia mynuloho roku, koly žurnalisty internet-vydannia “Arhumentы nedely – Krыm” nadislaly zapyty krymśkotatarśkoju do holovy uriadu avtonomiji Anatolija Mohyliova, spikera Volodymyra Konstantynova ta predstavnyka prezydenta Viktora Plakidy. Lyše ostannij vidpoviv žurnalistam zhidno z normamy novoho zakonu.

Druhý vypadok – koly naprykinci veresnia zastupnyk holovy krymśkotatarśkoho medžlisu, deputat miscevoho parlamentu Refat Čubarov vystupav na sesiji ridnoju movoju i jomu nadaly ne duže fachovoho perekladača.

“U Krymu, jak i raniše, totaĺne dominuvannia odnijeji movy – rosijśkoji. Zakon ne praciuje, ne vydno naviť prykladiv joho funkcionuvannia. Zakon populistśký, i jasno, ščo vin uchvaliuvavsia pid parlamentśki vybory, ščob pryvabyty elektorat rosijśkomovnych rehioniv”, – skazav VVS Ukrajina holovný redaktor “Arhumentы nedely – Krыm” Zajir Akadyrov.

Luhanśk: u sudach stalo lehše

Oleh Prytykin

Luhanśk, dlia VVS Ukrajina

U Luhanśkij oblasti 13 iz 17-y rajoniv oblasti ta 14 mist oblasnoho pidporiadkuvannia pidtrymaly movný zakon. Mynuloho roku rajonni rady proholosyly, ščo osnovnoju movoju roboty, dilovodstva i dokumentaciji je deržavna mova, ale može takož vykorystovuvatysia rosijśka.

“Na povsiakdenne žyttia luhančan movný zakon ne vplynuv, oskiĺky liudy u nas jak korystuvalysia, tak i korystujuťsia rosijśkoju”, – kaže luhanśký advokat Ihor Čudovśký.

“Ščodo orhaniv vlady, to dokumenty tam, jak i raniše, perevažno vydajuť ukrajinśkoju, za vyniatkom orhaniv miscevoho samovriaduvannia, de dokumentiv rosijśkoju stalo biĺše. Pravoochoronni orhany vlasnu dokumentaciju veduť lyše deržavnoju movoju”, – pidsumovuje Ihor Čudovśký.

“U sudovych instancijach sytuacija zminylasia”, – vvažaje luhanśký advokat Serhij Ščurov.

Za joho slovamy, u kryminaĺnych procesach možna bulo korystuvatysia i rosijśkoju, i ukrajinśkoju, bahato procesiv u sudach sluchaly rosijśkoju. Ale cyviĺni spravy mohly sluchaty lyše ukrajinśkoju, bo ščodo cioho isnuvala priama norma zakonu.

“Jakščo osoba ne volodila ukrajinśkoju, faktyčno vona bula pozbavlena prava na zachyst: vona mala za vlasný rachunok najniaty perekladača, sudy vidmovlialysia prýmaty dokumenty rosijśkoju movoju. Tobto bula možlyvisť manipuliuvaty sudovym procesom: dejaki cyviĺni spravy vyhravaly lyše zavdiaky tomu, ščo odna iz storin ne volodila ukrajinśkoju. Zaraz takoji praktyky vže nemaje”, – kaže advokat.

Donećk: ukrajinśkych klasiv ne pomenšalo

Lina Kušč

Donećk, dlia VVS Ukrajina

Donećki oblasna i miśka rady, a takož nyzka miscevych rad nyžčoho rivnia proholosyly status rehionaĺnoji rosijśkoji movy. Miscevi hreky na ce ne pretenduvaly, oskiĺky ne pidpadaly pid vymohy zakonu pro najavnisť 10% nosijiv cijeji movy vid zahaĺnoji kiĺkosti meškanciv terytoriji.

Bahato zajav zachysnykiv movnoho zakonu stosuvalysia prava navčatysia u školi rosijśkoju. Prote načaĺnyk upravlinnia osvity Donećkoji oblderžadministraciji Jurij Solovjov kaže, ščo stanom na osiń 2012 roku proporcija tych, chto navčajeťsia ukrajinśkoju ta rosijśkoju, ne zminylasia.

“Naviť na 1,5% biĺše ditej, niž torik, zapysalysia do peršoho klasu z ukrajinśkoju movoju navčannia. Ce menše, niž my prohnozuvaly, ale vse odno bulo zrostannia. Na 2013 rik zajavy baťky šče ne podavaly, ale hadaju, toj konsensus, jaký sklavsia, – pryblyzno 50 na 50 vidsotkiv (ukrajinśka mova navčannia ta rosijśka), – tak i zalyšyťsia”, – skazav čynovnyk u komentari VVS Ukrajina.

Vin takož tverdyť, ščo za p’jať ostannich rokiv ne otrymuvav vid baťkiv žodnoji skarhy iz pryvodu movy navčannia; iz pretenzijamy zvertalysia lyše dvi hromadśki orhanizaciji. Jurij Solovjov kaže, ščo bulo b nepravyĺno spodivatysia na te, ščo pislia nabuttia čynnosti zakonu pro movy stanuťsia velyki zminy.

“Jakščo dity navčajuťsia šisť rokiv v ukrajinśkomu klasi, a z siomoho u nych bude možlyvisť perejty do rosijśkoho klasu, navriad čy ce bude pravyĺno, oskiĺky deržavne zamovlennia bulo same pid taku kiĺkisť učniv, jaki navčalysia ukrajinśkoju”, – pidsumovuje Jurij Solovjov.

Bukovyna: dlia rumuniv ničoho ne zminylosia

Mykola Kostynian

Černivci, dlia VVS Ukrajina

U Černivećkij oblasti rumunśka mova stala rehionaĺnoju dlia ponad 46 tysiač žyteliv.

Ideťsia pro Hercajivśý rajon, do jakoho vchodiať misto Herca ta 23 sela, i jaký maje 25 kilometriv spiĺnoho kordonu z Rumunijeju. Rehionaĺnoju rumunśka teper stala takož u selach Storožynećkoho rajonu.

Sekretar Jordaneštśkoji siĺrady Mar’jana Saviuk rozpovila, ščo posluhy z boku siĺśkoji rady, orhanizacij ta ustanov na terytoriji sela i raniše nadavalysia rumunśkoju movoju. Tak samo dvoma movamy – ukrajinśkoju i rumunśkoju – poznačalysia nazvy ustanov u seli.

“Tomu pislia uchvalennia novoho zakonu u seli ničoho ne zminylosia”, – pidsumuvala pani Mar’jana u komentari VVS Ukrajina.

Te same kažuť i v inšych siĺśkych radach: dokumentacija, jak i raniše, vedeťsia lyše ukrajinśkoju movoju, ale naselennia može otrymaty buď-jaki posluhy rumunśkoju.

“Ce use bulo i raniše, ale teper ce uzakoneno, – rozpovidaje Vasyĺ Terycanu, holova oblasnoho fondu kuĺtury “Dim rumunśkoji movy”, holovný redaktor hazety “Arkašul”. – Posluhy nadajuťsia ridnoju movoju, i ce vidpovidaje jevropejśkym normam i standartam”.

Zakarpattia: uhorci zadovoleni, choč zakon i ne dije

Oleksandr Popovyč

Užhorod, dlia VVS Ukrajina

Uhorśka mova stala rehionaĺnoju z iniciatyvy dvoch uhorśkych partij u naselenych punktach dvoch rajoniv oblasti – Vynohradivśkomu ta Berehivśkomu.

Prote výavylosia, ščo vykonaty usi normy movnoho zakonu ne tak prosto. Zrobyty blanky, pečatky, vyvisky toščo dvoma movamy – uhorśkoju i ukrajinśkoju – zavdannia neskladne, a oś opanuvaty novu rehionaĺnu movu tym, koho zakon zobov’jazuje – deržavnych službovciv – poky ne vdalosia. Naviť u Berehovi, 48% žyteliv jakoho – uhorci, lyše tretyna čynovnykiv volodije uhorśkoju.

Vykladač Zakarpatśkoho uhorśkoho instytutu im. F.Rakoci II Ištvan Černyčko, odnak, kaže, ščo vymoha pro dvomovnisť dokumentaciji ta vyvisok takož šče ne vykonana, bo na ce potribni dodatkovi košty.

“Uchvalennia zakonu dlia uhorśkoji movy buv odnoznačno pozytyvnym. Odnak pro naslidky joho diji poky ščo rano hovoryty, choča b tomu, ščo nemaje vsich umov dlia joho vykonannia”, – skazav pan Černyčko u komentari VVS Ukrajina.

“Znaju, ščo dyrektory dvomovnych škil v oblasti vže otrymujuť vid baťkiv zajavy z prochanniam vydavaty učniam dvomovni atestaty. Naši vypusknyky takož zbyrajuť pidpysy pid prochanniam vydavaty jim dvomovni dyplomy. Ale pobačymo, jak reahuvatyme na ce ministerstvo osvity ta uriad”, – dodaje predstavnyk uhorśkoji hromady Zakarpattia.

Okrim toho u seli Bila Cerkva Rachivśkoho rajonu status rehionaĺnoji otrymala rumunśka mova, prote misceva vlada kaže, ščo i do novoho zakonu posluhovuvalysia u dilovodstvi ukrajinśkoju i rumunśkoju, tomu osoblyvych zmin ne stalosia.