Neĺson Mandela buv odnym z najpovažnišych deržavnych dijačiv svitu, jaký očolyv boroťbu, spriamovanu na podolannia režymu apartejidu u Pivdennij Afryci ta vstanovlennia bahatorasovoji demokratiji.

Pislia 27 rokiv uv’jaznennia vin výšov na voliu ta stav peršym v istoriji PAR čornoškirym prezydentom, zihravšy providnu roĺ u vstanovlenni myru v krajini.

Joho charyzma, nepereveršene počuttia humoru, vminnia smijatysia nad soboju, nezlamna syla voli ta nadzvyčajno nasyčene žyttia zrobyly Neĺsona Mandelu postattiu svitovoho značennia.

Polyšyvšy prezydentśke krislo 1999 roku, pan Mandela brav aktyvnu učasť v realizaciji prohram boroťby z VIL/SNIDom ta dopomih krajini vyboroty pravo prýmaty Čempionat svitu z futbolu 2010 roku.

Mandela takož buv učasnykom myrnych perehovoriv u Konho, Burundi ta inšych krajinach Afryky.

2004 roku, na 85-mu roci žyttia, Neĺson Mandela polyšyv hromadśku dijaĺnisť, ščob biĺše spilkuvatyś z rodynoju ta druziamy, a takož maty čas dlia “spokijnych rozdumiv”.

“Ne klyčte mene, ja sam vas poklyču”, – poperedyv vin usich ochočych zaprosyty joho dlia učasti u riznomanitnych zachodach.

Ranni roky

Cholilala Dalibunha – same take im’ja majbutnij prezydent PAR otrymav pid čas narodžennia – z’javyvsia na svit 1918 roku u nevelyčkomu selyšči Kunu poblyzu mista Mtata. U Pivdennij Afryci Mandela takož buv vidomý jak Madiba (odne z imen klanu koksa, v jakomu narodyvsia majbutnij lider), a anhlijśke im’ja Neĺson otrymav vid svojeji škiĺnoji včyteĺky.

Baťko Mandely, jaký buv radnykom korolivśkoji dynastiji tembu, pomer, koly chlopčyku bulo dev’jať rokiv, i joho opikunom stav rehent dynastiji Džonhintaba.

1943 roku Mandela prýednavsia do Afrykanśkoho nacionaĺnoho konhresu, speršu jak aktyvist, a pizniše jak zasnovnyk ta holova Molodižnoji lihy ANK.

1944 roku vin vziav šliub zi svojeju peršoju družynoju Evelin Mase. Vony rozlučylysia 1957-ho. Vid cioho šliubu Mandela mav trioch ditej.

U 1950-ch rokach Mandela vidkryv svoju jurydyčnu praktyku

Mandela mav jurydyčnu osvitu i 1952 roku razom iz partnerom Oliverom Tambo vidkryv jurydyčnu praktyku u Johannesburzi.

Ob’jednavšy zusyllia, Mandela i Tambo rozpočaly kampaniju proty apartejidu – systemy, stvorenoji biloju Nacionaĺnoju partijeju, jaka pryhničuvala čornoškiru menšynu.

1956 roku Mandelu razom iz inšymy 155 aktyvistamy zaareštuvaly za zvynuvačenniam u deržavnij zradi. Sudový proces tryvav čotyry roky, pislia čoho z nioho znialy vsi obvynuvačennia.

U cej čas u krajini zrostaje sprotyv apartejidu, spriamovaný zdebiĺšoho proty nyzky novych zakoniv, jaki zaprovadžuvaly obov’jazkovu pasportyzaciju afrykanciv ta obmežuvaly jichni možlyvosti u pošuku žytla ta roboty.

1958 roku Mandela pobravsia iz Vinni Madikijezoju, jaka pizniše zihrala aktyvnu roĺ u kampaniji iz vyzvolennia svoho čolovika z tiurmy.

Koly 1960 roku NAK proholosyly poza zakonom, Mandela razom zi svojimy prybičnykamy ta lideramy orhanizaciji buv zmušený pity u pidpillia.

Dovične uv’jaznennia

Cioho ž roku, pislia toho, jak pid čas demonstraciji u misti Šarpeviĺ policejśki zastrelyly 69 čornoškirych protestuvaĺnykiv, u PAR počalo strimko narostaty nevdovolennia režymom apartejidu. Rozstril demonstrantiv stav symvolom kincia myrnoji boroťby z režymom, i Mandela, jaký na toj moment uže buv vice-prezydentom NAK, rozpočav kampaniju z ekonomičnoho sabotažu.

Nevdovzi aktyvista zaareštuvaly ta zvynuvatyly u pidryvnych dijach i pidhotovci nasyĺnyćkoho povalennia vlady.

“JA považaju ideal demokratyčnoho i viĺnoho suspiĺstva, v jakomu vsi hromadiany žyvuť v harmoniji i majuť rivni možlyvosti… Ale jakščo ce bude neobchidno, to zarady cioho idealu ja hotový pomerty“

Neĺson Mandela

Pid čas sudovych sluchań, na jakych Mandela zachyščav sebe sam, vin skorystavsia možlyvistiu vyslovyty svoji dumky ta perekonannia ščodo demokratiji, svobody ta rivnosti.

“JA považaju ideal demokratyčnoho i viĺnoho suspiĺstva, v jakomu vsi hromadiany žyvuť v harmoniji i majuť rivni možlyvosti. Ce toj ideal, zarady jakoho ja hotový žyty i jakoho ja prahnu. Ale jakščo ce bude neobchidno, to zarady cioho idealu ja hotový pomerty”, – skazav vin na odnomu z zasidań.

1964 roku Mandelu zasudyly do dovičnoho uv’jaznennia. Nastupni 18 rokiv vin proviv u v’jaznyci na ostrovi Robben, pislia čoho 1982 roku joho perevely na materyk.

Poky Mandela ta inši lidery NAK sknily u nevoli čy žyly u vyhnanni, molodi čornoškiri aktyvisty prodovžuvaly boroťbu proty pravlinnia biloji menšyny.

1980 roku Oliver Tambo, ščo žyv u vyhnanni, inicijuvav mižnarodnu kampaniju iz vyzvolennia Neĺsona Mandely.

Tysk z boku mižnarodnoji spiĺnoty, jaka vymahala sankcij proty PAR, prynis rezuĺtaty, i 1990 roku tohočasný prezydent krajiny Frederik Villem de Klerk skasuvav zaboronu na dijaĺnisť NAK. Toho ž roku Mandela výšov z v’jaznyci, a potim rozpočalysia perehovory ščodo formuvannia novoji bahatorasovoji demokratiji u PAR.

Nobelivśka premija

U hrudni 1993 roku Mandelu i Frederika Villema de Klerka nahorodyly Nobelevśkoju premijeju myru.

P’jať misiaciv po tomu, vperše v istoriji PAR u krajini vidbulysia demokratyčni prezydentśki vybory, v jakych vzialy učasť predstavnyky vsich ras. Za rezuĺtatom holosuvannia Neĺson Mandela stav peršym temnoškirym prezydentom krajiny.

U Pivdennij Afryci Mandelu nazyvajuť “baťkom naciji”

Odnym z peršočerhovych zavdań dlia novoho lidera krajiny stalo vyrišennia problemy žytla dlia bidnych verstv naselennia, jaki perevažno žyly v netriach.

Vyrišennia budennych pytań pan Mandela doručyv svojemu zastupnyku Tabo Mbeki, a sam zoseredyvsia na ceremoniaĺnych obov’jazkach lidera krajiny ta formuvanni novoho mižnarodnoho imidžu PAR.

Jomu vdalosia perekonaty velyki mižnarodni korporaciji ne vyvodyty biznes z krajiny ta prodovžyty investuvaty i rozvytok PAR.

Polyšyvšy prezydentśku posadu 1999 roku, pan Mandela prodovžyv podorožuvaty svitom, zustričatysia z lideramy inšych krajin, braty učasť u konferencijach ta otrymuvaty čyslenni vidznaky za svoju robotu.

Pislia oficijnoji vidstavky publični pojavy Mandely buly perevažno pov’jazani iz robotoju zasnovanoho nym blahodijnoho Fondu (Fondu Neĺsona Mandely).

Na svij 89-j deń narodžennia Neĺson Mandela zasnuvav roboču hrupu The Elders (Starijšyny), jaka ob’jednuje providnych svitovych dijačiv z riznych sfer žyttia zadlia obminu dosvidom ta nadannia praktyčnych porad “u boroťbi z najhostrišymy problemamy svitu”.

Jmovirno, najbiĺš pam’jatna pojava Mandely na publici v ostanni roky vidbulasia na počatku 2005 roku, pislia smerti joho jedynoho syna Makhacho.

U krajini, de j dosi ne navažujuťsia vidkryto hovoryty pro epidemiju SNIDu, Mandela ne pobojavsia skazaty, ščo joho syn pomer vid cijeji chvoroby, ta zaklykav pivdennoafrykanciv hovoryty pro ciu problemu ta vyrišuvaty jiji.

Mandela takož dopomih svojij krajini vyboroty pravo na provedennia Čempionatu svitu z futbolu 2010 roku ta vidvidav ceremoniju zakryttia cioho zachodu.