Bloh profesora Ponomareva: biĺšisť liudej prýšlA čy prýšlY?

- Siohodni.com

Doktor filolohičnych nauk Oleksandr Ponomariv vidpovidaje na zapytannia čytačiv VVS Ukrajina.

Svoji zapytannia profesorovi Ponomarevu nadsylajte na adresu bbc.ukrainian.kyiv@bbc.co.uk

Alinu Iščyk cikavyť, jak ukrajinśkoju movoju vidtvoriuvaty ispanśku nazvu Mallorca.

V ispanśkij movi zvuk, poznačuvaný dvoma literamy ll, blyźký do našoho j. Tomu ukrajinśkoju movoju potribno pysaty j kazaty Majorka, Paĺma-de-Majorka.

U Sumśkij oblasti je selyšče miśkoho typu Voroniž. Jak nazyvaty joho meškanciv: voronežci čy voronižci, zapytuje Mykola Myrný.

Zvyčajno, voronižci.

Artem Malykov cikavyťsia, čy varto unykaty vžyvannia v ukrajinśkij movi slova daný u takych, skažimo, tekstach, jak daný dohovir, dane pytannia, i zaminiuvaty joho na cej.

Varto, oskiĺky daný – ce oderžaný vid kohoś. Napryklad: “Čurek i saklia – vse tvoje, vono ne prošene, ne dane” (Taras Ševčenko).

Substantyvovana forma množyny – dani – označaje vidomosti, pokaznyky: zvitni dani, dani hidrometeorolohiji toščo. A koly jdeťsia pro oficijno-dilovi materijaly, potribno vykorystovuvaty vkazivnoho zajmennyka cej, cia, ce, ci. Cej dohovir, cia uhoda, ce zasterežennia, ci pytannia i pod.

Čytačka Iryna Fylypčuk prosyť pojasnyty, jak pravyĺno: biĺšisť liudej zalyšylasia čy zalyšylysia? Biĺšisť imen prýšla z ynšych mov čy prýšly?

Teoretyčno obydvi konstrukciji možlyvi, ale perevahu potribno viddavaty varijantam biĺšisť imen prýšla, biĺšisť liudej zalyšylasia. Tomu ščo tut u dvoslivnych pidmetach oporne slovo biĺšisť, jake uzhodžujeťsia z prysudkom – prýšla, zalyšylasia.

Zaporiźký čy zaporoźký kozak – jak pravyĺno? – zapytuje Tamara Varzar.

Pravyĺno zaporiźký kozak. Perechid o, e v i u zakrytych skladach ukrajinśkych sliv rozpočavsia v CH st. i zaveršyvsia v XIII st. Tož na čas zasnuvannia Siči za Dniprovymy porohamy v peršij polovyni XVI st. “ikannia” vže stalo normoju žyvoho ukrajinśkoho movlennia. I v narodnij pisni čujemo: “Poperedu Dorošenko, vede svoje vijśko, vijśko zaporiźke, chorošeńko”.

Slovo kozak i v našu, i v rosijśku movu zapozyčene z tiurkśkych mov. Napryklad, kazak (turećka i krymśkotatarśka movy) – viĺna liudyna, nezaležna liudyna, šukač pryhod, blukač.

Rosijśke kazak blyžče do oryhinalu, a v ukrajinśkomu kozak, jak i v dejakych ynšych čužych slovach, nenahološený holosný a perejšov v o. Porivniajmo: orenda vid latynśkoho arendo.

Poperedni zapysy z blohu:

Vidkryty zgrupovani posylannia u tabach:

Vidpovisty