Tut meškaje odna z najizoliovanišych spiĺnot u sviti. Lyše dviči na rik (a časom i ridše) na krychitný tychookeanśký ostriv Palmerston zaplyvaje tovarný korabeĺ, a dovha j nebezpečna doroha vidliakuje vid nioho vsich hostej, okrim najbiĺš vidčajdušnych. Biĺše toho, majže vsi 62 meškanci ostrova je naščadkamy odnoho čolovika – brytancia, ščo oselyvsia tut 150 rokiv tomu.

Dev’jať dniv u nevpynnomu rusi. Dev’jať dniv u čovni, de ne možna naviť pidvestysia u povný zrist. Dev’jať dniv u strachu, ščo tropičný štorm nakrýe nas v okeani, za tysiači myĺ vid poriatunku. Tychý okean – velyký. Nabahato biĺšý, niž možna sobi ujavyty. Ce podorož do ostrova na kraju svitu.

Palmerston naležyť do ostroviv Kuka i je častynoju atola – koralovoho kiĺcia z kiĺkoch ostroviv, poseredyni jakoho ležať spokijni vody lahuny. Ale lahuna nadto milka, ščob tam sidaly hidroplany, a za mežamy atola – nadto burchlyvý okean. Ostriv nadto viddalený vid rešty svitu – zvyčajni vertolioty tak daleko ne litajuť. Jedyný pidstup – ce vplav.

Tož distatysia tudy neprosto. Pislia dvodennoho pereliotu – z Londona čerez Los-Andželes – my vyrušajemo nevelyčkoju jachtoju z Tajiti.

Kiĺka dniv my plyvemo bez pryhod, až potim zbyrajuťsia zahrozlyvi čorni chmary. Sonce vže ne hrije, i v povitri zavysaje tryvožna procholoda. Raptom po bortach počynaje barabanyty zlyva. Poperedu, u chvyli vlučaje blyskavka.

Naše vitrylo povnistiu rozhornute, i syla vitru štovchaje nas bokom po vodi pid kutom 60 hradusiv. Jakščo vitrylo vpade, čovnu vže ničym ne zaradyš – vin bude viddaný na mylisť stychiji.

Dopomohy čekaty ne varto. Za dev’jať dniv morśkoji podoroži my ne bačymo ničoho. Žodnoho inšoho korablia, žodnych oznak žyttia, žodnoho litaka, bodaj vysoko u nebi. Ničohisińko.

Čerez taki ekstremaĺni dorožni umovy do Palmerstona – maleńkoho klaptyka zeleni posered tysiač myĺ okeanu – ne distajeťsia nichto, krim najzavziatišych mandrivnykiv.

Atol narachovuje čotyry ostrovy, z jakych zaselený lyše odyn

Viĺjam Marsters

Čerez nevelyku vysotu ostrova joho vydno lyše z vidstani try kilometry, a u pohanu pohodu vzahali ne vydno. Vprodovž mynulych rokiv desiatky, jakščo ne sotni korabliv naskočyly na ryf, ščo ležyť priamo pid chvyliamy; jichni komandy vysadylyś na sušu. Ostannie poterpile sudno silo na milynu vsioho try roky tomu i dosi ležyť na pisku; u borti ziaje zdorovenna dirka. Častyny cych korabliv – motory, derev’jani paneli ta ščohly – vylučajuťsia ta aktyvno vykorystovujuťsia ostriv’janamy. Tut ničoho ne marnujeťsia.

Ščob osvojity navihaciju poblyzu cioho pryrodnoho bar’jeru, potribni roky. Naviť jachtu, na jakij my pryplyvly, – vsioho 10 m zavdovžky, – dovelosia pryšvartuvaty za 500 m vid bereha, ščoby ne vrizatyś u koral.

Koly my narešti nablyžajemoś do Palmerstona, nam nazustrič vyrušaje maleńký čovnyk. Vin vyblyskuje na sonci ta žvavo vychliaje pomiž vystupiv ryfu; joho kompaktný zovnišnij motorčyk zachodyťsia holosnym revom.

“Vitaju! Vitaju! JA vaš hospodar! Pryv’jazujte čovna otut, my vas perevezemo. Obid uže hotový! Teper ja pro vas podbaju”, – hukaje Bob Marsters, čolovik u jaskravo-blakytnij havajśkij soročci pid kolir kryštalevoji vody.

Bob – holova odnijeji z lyše trioch rodyn na ciomu ostrovi. Vony navvyperedky proponujuť svoji posluhy tym nebahatiom čovnam, ščo zaplyvajuť siudy protiahom roku; peremožci dbajuť pro vsi potreby hostej. Ostriv’jany pyšajuťsia svojeju liub’jaznistiu j otrymujuť spravžnie zadovolennia vid spilkuvannia z novymy znajomymy.

Cia ščedrisť, a takož pravyla povedinky na ostrovi, pravoochoronna systema i tradyciji – vse ce usno peredajeťsia vid pokolinnia do pokolinnia. Ce spadščyna odnoho čolovika, urodžencia anhlijśkoho hrafstva Lesteršyr, ščo znachodyťsia za 16 tysiač km.

Viĺjam Marsters oselyvsia na Palmerstoni 150 rokiv tomu. Ostriv’jany rozpovily meni – pryčomu dosyť upevneno, – ščo vin pryplyv u ci kraji razom z kapitanom Kukom u jakosti tesliara. Prote velyký moreplaveć pomer u 1779 r., a pan Viĺjam narodyvsia ne raniše, niž u 1830-mu.

Marsters žyv na ostrovach Kuka z 1850-ch rokiv, a na počatku 1860-ch tohočasný vlasnyk Palmerstona, brytanśký kupeć Džon Brender, pryznačyv joho dohliadačem cioho ostrova. Marsters perejichav siudy u 1863 r. razom iz družynoju-polinezijkoju ta dvoma jiji dvojuridnymy sestramy.

Vin zasadyv ostriv paĺmamy, i perši kiĺka rokiv korabli Brendera zachodyly siudy ščopivroku, aby zabraty vyroblenu kokosovu oliju. Prote nevdovzi vizyty staly menš rehuliarnymy – zamisť šesty misiaciv miž nymy mynalo po try roky, a potim vony i heť prypynylysia. Džon Brender pomer.

Todi koroleva Viktorija viddala Palmerston u volodinnia Marstersu. Dvojuridni sestry joho družyny tež staly joho družynamy, i v trioch žinok narodylosia 23 dytyny. Pered smertiu u 1899 r. Marsters rozdilyv ostriv na try častyny – po odnij kožnij družyni. Siohodni vsi žyteli ostrova, za vyniatkom trioch, je priamymy naščadkamy pana Viĺjama.

Koly my pidplyvajemo zovsim blyźko do bereha, Bob Marsters vymykaje motor svoho čovnyka, i my tycho drejfujemo do bilosnižnoho pisku. Ce krasyvo do nemožlyvosti. Pid čovnom meĺkotiať sotni rybok, a čas vid času, striloju pronyzujučy vodu, pronosyťsia akula u suprovodi počtu skativ.

“Laskavo prošu do moho svitu – ostrova biloho pisku j kokosiv. Žodnych problem na Palmerstoni!” – vyhukuje Bob, zaprošujučy nas u svij budynočok pid bliašanym dachom.

“Chlopče, daj-no hostiu kokos! Pý, pý!” Syn Boba zrizaje verchivku kokosa vpravnym ruchom mačete. JA sidaju na plastykový sadový stileć i p’ju.

“Znaješ, ja obožniuju ce misce! Vsi, chto vede jakiś vijny, majuť prýichaty siudy na Palmerston – vidpočyty, poplavaty, pohraty u volejbol, – mrije Bob. – Usi ti bijky ta vbyvstva nikomu ne potribni! V nas tut nichto ne b’jeťsia”.

JA sluchaju, jak viter šurchotyť paĺmovym lystiam. Raptom, v odnu z najnejmovirnišych myttievostej moho žyttia, za tysiači myĺ vid velykoji zemli, odna z ostriv’janok vmykaje na mahnitofoni svoju uliublenu pisniu. I ne jakuś mrijlyvu melodiju. “Bum, bum, bum – Venhabojz”, – lunaje ostrovom vpiznavana jevropejśka “popsa”.

Protektorat Novoji Zelandiji, Palmerston tež korystujeťsia bahaťma blahamy sučasnosti, jaki my z vamy sprýmajemo za naležne. Žytlo, elektryka (kiĺka hodyn na deń), internet (takož kiĺka hodyn na deń), naviť syhnal mobiĺnoho zv’jazku dlia nebahatioch ščaslyvciv.

U toj samý čas na Palmerstoni nemaje mahazyniv, je lyše dva tualety, a pytna voda – ce zibrana doščova. Hroši je, ale tiĺky dlia toho, ščob zakupaty tovary u zovnišniomu sviti – odne v odnoho meškanci ničoho ne kupujuť.

“JA duže cym pyšajusia – vsi sim’ji Palmerstona razom praciujuť, liubliať odne odnoho, diliaťsia vsim neobchidnym, – kaže Bob. – Napryklad, jakščo v mene zakinčylyś rys abo borošno, ja jdu do susidiv – jakščo v nych je, vony obov’jazkovo daduť”.

“JA duže radý, ščo tut ničoho ne prodajuť. Choča tovarnoho korablia ne bulo vže pivroku, my ne chnyčemo, ščo chočemo rysu čy m’jasa. Nam vystačaje našych kokosiv j ryby. Ale, zvisno, koly korabeĺ prychodyť – ce dlia nas, jak Rizdvo”, – smijeťsia vin.

Bob – mer Palmerstonu i žyve na odnomu kinci holovnoji vulyci. Ce smuha pisku do sta metriv zavdovžky, na jakij roztašovano z pivdiužyny budynkiv. “Oś naša holovna vulycia. Zupynky ne šukajte, avtobusy u nas ne chodiať”, – ščyro rehoče Bob.

Po pravij storoni dorohy hordo vysočije cerkva – centr suspiĺnoho žyttia, a takož odna z najnovišych i najmicnišych budiveĺ na ostrovi. Na ganku vysyť dzvin, pofarbovaný biloju farboju – šče odyn trofej iz korablia, ščo rozbyvsia poblyzu ostrova. Cej dzvin – jedyne, ščo lyšyloś vid poperednioji cerkvy.

Oskiĺky na tysiači myĺ navkolo Palmerstonu nemaje zemli, ostriv spovna bere na sebe udary štormiv. Ostriv’jany pryv’jazujuť svoji budivli do navkolyšnich derev. U 1926 roci v ostriv udaryv tajfun – jak rozpovidajuť, vin zirvav staru cerkvu z fundamentu i pidchopyv u povitria.

“Chvyli vrizalyś siudy, – pojasniuje Bob, vkazujučy na starý budynok Viĺjama Marstersa, ponad šisť metriv zavvyšky. – Cerkva stojala priamo na korali, na kameni, i viter perenis jiji na 200 m uhlyb ostrova. Todi naši baťky j materi vyrišyly posunuty jiji nazad. Vsi razom vony perekotyly budivliu na stovburach kokosovych paĺm tudy, de vona zavždy stojala”.

Po nediliach žyttia na ostrovi maje ustalený rytm. O 10 hodyni ranku dzvin sklykaje ciu chrystýanśku spiĺnotu na bohoslužinnia; do 14-ji hodyny praciuvaty čy hraty v ihry ne dozvoliajeťsia.

Pislia cerkvy čas popojisty. Jak hostia, mene peršoho zaprošujuť do stolu. Peredi mnoju čotyry horščyky – z ryboju, rysom, kurkoju i solodkoju vypičkoju. Četvero ditej Boba neterpliače rozhliadajuť stil. Usia sim’ja maje čekaty, poky hisť ne zaveršyť trapezu. Tiĺky todi vony zmožuť prystupyty do jiži.

Ale pryblyzno čerez 30 sekund Bob tež pidchodyť do stolu. “Zazvyčaj ja čekaju, ale ž ty – mij druh! My nadto dobre znajemo odne odnoho, ščob čekaty!” Naviť ne zakinčyvšy rečennia, vin uže aktyvno žuje.

“Již, již! – pryprošuje vin, machajučy rukoju čerez veś stil. – Popravliajsia tak, ščob u čovna ne vlizty! Todi tobi dovedeťsia speršu schudnuty, jakščo zachočeš výichaty. Lyšajsia šče na Palmerstoni!”

Jiža zajmaje velyke misce u žytti palmerstonciv. Biĺša častyna jichnioho dnia vytračajeťsia na rybnu lovliu. Hostiu navriad čy vdasťsia prohuliatyś ostrovom, ščob joho ne zaprosyly do stolu prynajmni čotyry razy.

Brat Boba Bill – serijný zaprošuvač do stolu, člen ostrivnoji rady i hordý rybalka.

“Ryby staje dedali menše, – žalijeťsia vin. – Raniše vona plavala bahatosotennymy kosiakamy, a zaraz vže ni. Ce nedobre”.

Donedavna šče taki bahati, zapasy jichnioji uliublenoji ryby-papuhy vyčerpujuťsia švydše, niž inšoji ryby. Tož Bill vylazyť na kormu krychitnoho zalatanoho aliuminijevoho španhouta i vyplyvaje poza ryf priamo u navysli chvyli – u pošukach inšoji ryby. Kyšeni joho uliublenych kamufliažnych štaniv zabyti volosinniu j hačkamy.

Za dvi hodyny, čotyrma zakynutymy u vodu vudočkamy vdajeťsia zlovyty lyše dvi rybyny: barakudu i pelamidu.

“U 90-ti roky mynula rada naklala dvoričnu zaboronu na vylov ryby-papuhy, – rozpovidaje Bill. – Ale ne mynulo j pivroku, jak chtoś skazav: “Nam treba hroši na Rizdvo”. I vse počalosia znovu. Po suti, my ničoho ne možemo vdijaty, bo liudy buduť nezadovoleni. Ščo b my jim ne kazaly, vony ce prosto ihnorujuť”.

Ryba – osnovný produkt charčuvannia na ostrovi i jedyne, ščo zvidsy eksportujeťsia. Odna-dvi tonny ryby-papuhy zavždy zamorožujuťsia; jich zabyraje korabeĺ, ščo kožni pivroku dostavliaje siudy važlyvi tovary, taki jak rys i palyvo.

Ce v teoriji. Na praktyci, korabeĺ inodi ne pryplyvaje. Dva roky tomu joho dovelosia čekaty visimnadciať misiaciv.

Mama Aka v cerkvi Palmerstona

Viddalenisť ostrova pryzvodyť i do inšych skladnoščiv. Taka povsiakdenna potreba, jak vizyt do stomatoloha, obertajeťsia spravžnioju ekspedycijeju. Koly najstariša meškanka ostrova 92-rična Mama Aka jizdyla likuvaty zuby u Rarotonhu, stolyciu ostroviv Kuka, na dorohu tudy v neji pišlo čotyry dni. Ale pislia korotkoji procedury jij dovelosia čekaty pivroku, poky korabeĺ dostavyv jiji nazad dodomu.

Choč dekomu izoliovane žyttia na Palmerstoni vydajeťsia pryvablyvym, vono takož nese v sobi pevnu zahrozu – osoblyvo z urachuvanniam toho faktu, ščo vsi ostriv’jany je rodyčamy (za vyniatkom dvoch včyteliv i medsestry).

U Billa z joho peršoju družynoju narodylosia šestero ditej. Odružujučyś, vin dumav, ščo vona – joho trojuridna sestra. Ale výavyloś, ščo v duže junomu vici vona bula peredana na vychovannia do inšoji rodyny – ce typova praktyka u Palmerstoni, jakščo baťky potrebujuť dopomohy. Naspravdi vona bula Billovi dvojuridnoju sestroju.

“JA čuv, ščo, jakščo odružytyś na blyźkij rodyčci, ce može vidbytysia na ditiach, – kaže vin. – Ale ja ciomu ne viryv, poky ce ne stalosia z našoji peredostannioju dytynoju. Do šesty misiaciv vin buv zvyčajnym chlopčykom… My pojichaly na likuvannia u Novu Zelandiju, ale nam ne zmohly dopomohty…”

“Baťko mojeji družyny i mij baťko buly ridnymy bratamy. My cioho ne znaly, a koly diznalysia, bulo vže pizno – v nas vže buly dity. Na ostrovi biĺše nikoho nemaje, tomu liudy j beruť šliub iz rodyčamy”.

Dechto ne vytrymuje izoliovanosti Palmerstona j jide zvidsy. U period miž 1950 i 1970 rokamy naselennia ostrova siahalo 300 osib, todi jak zaraz tut lyšylosia vsioho 62.

Tretyna naselennia – ce dity; na vyhliad zdorovi ta ščaslyvi, vony vidvidujuť uroky v ostrivnij školi. Ale bahato chto z nych nadijeťsia pojichaty u mista za sotni myĺ zvidsy, de biĺše vyhod, vyšči zarplaty i – holovne – šyršý vybir suputnykiv žyttia.

Koly Mama Aka bula molodoju, dechto odružuvavsia z napivsestramy abo napivbratamy, kaže vona. Ale siohodnišni dity “dyvliaťsia dali”.

“Napevno, vony chočuť stvoryty sim’ju z kymoś z-poza ostrova, – mirkuje vona. – Chto zvidsy jide, toj ridko vertajeťsia. Zazvyčaj ci liudy vtračajuť zv’jazok z sim’jeju”.

Korolivśký hisť

Holovna vulycia je centrom ostrivnoho žyttia j arenoju sviatkuvannia vyznačnych podij. Odnym z najbiĺšych sviat na ostrovi je Deń prynca Filipa, hercoha Edynburźkoho.

Mama Aka, najstariša meškanka ostrova, pam’jataje toj deń, koly do Palmerstonu prybula korolivśka jachta “Brytanija”.

Hercoh (na foto – pid čas piznišoji mandrivky do inšych ostroviv Kuka) vyrišyv skupatysia, i misce, de vin plavav – poblyzu krutoho obryvu – z toho času imenujeťsia “hercohśkym basejnom”.

“Koly vin zijšov na bereh, my vlaštuvaly sviato”, – pryhaduje Mama Aka. Ščorično 28 liutoho ostriv’jany teper robliať vychidný deń i povtoriujuť sviatkuvannia.

“My počynajemo z cerkovnoji služby. Dali kožna sim’ja nakryvaje na stil. Vsi pryhoščajuťsia, a potim my spivajemo”, – rozpovidaje vona.

16-rična Šekina Marsters choče staty jurystom. Možlyvo, vona perša z vypusknykiv ostrivnoji školy vstupyť do universytetu. JE šans, ščo vona potrapyť až do Harvardu.

“Spočatku ja chotila vstupaty do universytetu v Novij Zelandiji, ale neščodavno diznalasia, ščo je možlyvisť navčatysia v SŠA, – rozpovidaje vona. – JA choču zrobyty kar’jeru, ale j ne zabuty svij dim. Palmerston zavždy bude mojim domom, i ja prýiždžatymu tak často, jak tiĺky zmožu. Ale kar’jera, pevno, bude na peršomu misci”.

Zaraz vona vyvčaje anhlijśku, alhebru, istoriju SŠA i žyttia Chrysta; nastupnoho roku do cioho dodaduťsia osnovy prava. Vsi ci kursy vchodiať u chrystýanśku prohramu domašnioho navčannia, za jakoju praciuje škola Palmerstona.

Dejaký čas Šekina navčalaś u Novij Zelandiji: “Tam nabahato biĺše možlyvostej, biĺše cikavych zaniať, biĺše druziv. Vidkoly ja prýichala z Novoji Zelandiji, ja znovu choču tudy. Na ostrovi žyttia ne te ščob nudne, ale trochy hnitiuče. JA plavaju, lovliu rybu, hraju na hitari, rozmovliaju – i vse”.

Na Palmerstoni rehuliarno buvajuť hosti – dejaki prýiždžajuť z vlasnoji voli, ale bahato chto ne maje vyboru.

U 1950-ch rokach tut poterpiv avariju korabeĺ lejtenant-kommandera Viktora Klarka, i vin prožyv na ostrovi dev’jať misiaciv, poky korabeĺ remontuvaly. Cej čas dokladno opysaný u joho knyžci “Za vitrom mriji: saha pro rozradu”. Pislia joho smerti u vici 97 rokiv, joho dočka Rouz podolala daleký šliach z ridnoho Devonu do Palmerstonu, ščob rozvijaty tut joho popil.

“Ce buv najkraščý čas u baťkovomu žytti”, – kaže vona. Vona prýichala vže rik tomu i poky nazad ne zbyrajeťsia.

“Ce prekrasna pryhoda dlia mene – krašče, niž ja očikuvala. JA dumala, ščo pobudu tut trochy, a potim povernusia do šalenoji kruhoverti žyttia”.

Ale ostriv’jany poprosyly jiji zalyšytyś na Palmerstoni j popraciuvaty z jedynoju dytynoju u školi, jaka maje osoblyvi potreby, a same, syndrom deficytu uvahy.

“Spočatku ja vidmovylaś, bo ne mohla j ujavyty, ščo žytymu na krychitnomu atoli za sotni myĺ vid najblyžčych poseleń. Ale potim ja usvidomyla: ce ž jakraz te, ščo ja robliu u Brytaniji. Bude ehojistyčno ne podbaty pro vośmyričnu dytynu, jakij ne pidchodiať zvyčajni škiĺni umovy”.

“Ostriv’jany duže cinujuť sim’ju – ce prekrasno! Za toj čas, ščo ja tut, ja krašče zrozumila, ščo take blyźki stosunky”.

Koly zaniať u školi nemaje, Rouz razom z inšymy žinkamy plete tradycijni kapeliuchy abo korzyny z paĺmovoho lystia.

Žinky majže zavždy spivajuť i smijuťsia, praciujučy razom. Vtim, na spiĺnomu zibranni staje pomitno, ščo ostrivnij spiĺnoti ne vystačaje molodi. Dity perenosiať materialy i vykonujuť prosti zavdannia, a starši žinky – tu častynu pletinnia, jaka potrebuje majsternosti. Ciu majsternisť vony vidtočuvaly bahato rokiv. Ale nemaje molodych žinok, jakym by starši peredaly svoji znannia i simejni istoriji.

Popry vse te, palmerstonci, zdajeťsia, zadovoleni žyttiam. Dni dovhi, a roboči hodyny korotki. Jak kaže Bob: “Vy viĺni – robiť, ščo zamaneťsia!”

Večoramy školiari plavajuť abo hrajuť u volejbol, a dechto z čolovikiv zbyrajeťsia navkolo jedynoho na ostrovi televizora, ščob podyvytyś rehbi. Žinky vidpočyvajuť u hamakach, z žartamy i smichom.

Alkohoĺnych napojiv tut majže ne vžyvajuť. Za vyniatkom kiĺkoch dniv pislia prychodu korablia, ostriv žyve u tverezosti. Inodi tut variať pyvo, ale tiĺky dlia osoblyvych podij. Miscevý policejśký Edvard – pevno, najmenš zajniatý pracivnyk policiji u sviti.

JA pytaju odnoho z ostriv’jan, ščo b stalosia, jakby chtoś ukrav kokos.

“JA vziav by jaščyk kokosiv i roznis usim, – čuju u vidpoviď. – Mabuť, cia liudyna duže holodna, ale nadto horda, ščob u ciomu ziznatyś”.

Za brakom osnovnoji roboty, Edvard majstruje rizni reči. Osoblyvo dobre v nioho vychodiať maleńki hitarky-ukulele. Vin robyť jich z derevyny machahonijevoho dereva i kokosiv.

Edvard: policejśký, muzykant i brat Boba ta Billa

Vin takož vmije na nych hraty – jak výavliajeťsia, duže dobre. My sydymo z nym bilia joho pryzemystoho budynočka, až tut do nas pidbihaje joho brat Sajmon z bliudom z charčamy.

“Nichto j obidom ne nahoduje, ehe ž?” – zitchaje vin i stavyť bliudo na stil. Pomiž rozkydanych častyn motora, kokosiv i moho tretioho obidu za deń, Edvard i joho brat Sajmon spivajuť pisniu “Proščavaj”. U pisni jdeťsia po te, jak pivtora stolittia tomu Viĺjam Marsters “proščavsia z ščaslyvym mistom Londonom”, vyrušajučy na Palmerston.

Ot i nam prýšov čas proščatysia z prekrasnym ostrovom ta joho meškanciamy.

Poky my hotujemoś do vidplyttia, z’javliajeťsia Bob z korzynoju ryby. Jomu poščastylo z ulovom biĺše, niž Billu, tož vin pryhoščaje veś ostriv. “My dilymoś z rodynoju vsim”, – kaže vin i vručaje nam dvi rybyny na zvorotnu dorohu.

Potim Bob rozvertajeťsia i zadumlyvo dyvyťsia na lahunu. “My stvoreni, ščob liubyty cej svit, nasolodžuvatyś svižym povitriam, soniačnym svitlom j usim tym, ščo Boh stvoryv u ciomu sviti dlia nas. Vin dav nam ce zemne žyttia ne dlia toho, ščob vbyvaty inšych liudej čy nenavydity jich”.

Slova Boba homoniať u našych vuchach, poky my lavirujemo pomiž koralovych vystupiv. Najblyžčymy rokamy cej šliach povtoriuvatymuť bahato molodych ostriv’jan. Pytannia v tomu, skiĺky z nych poverneťsia siudy.