Znyščennia pam’jatnyka Leninu v Charkovi stalo najhučnišym u chvyli povalennia radianśkych monumentiv v Ukrajini z času Jevromajdanu.

Pislia 23 rokiv nezaležnosti v pevnych častynach Ukrajiny majže ničoho ne nahaduje pro radianśke mynule – ni radianśkych nazv, ni pam’jatnykiv tych časiv. Perevažno ce oblasti Zachidnoji Ukrajiny, a takož velyki mista Centru ta Pivnoči.

Ale naviť u centraĺnych ta pivničnych rehionach, jaki zaraz dechto nazyvaje leď ne “banderivśkym”, toponimika zalyšajeťsia radianśkoju – ne kažučy pro Schid ta Pivdeń.

“Leninopad-2014”

Hromadśki aktyvisty stvoryly storinku u Vikipediji z nazvoju “Leninopad”, na jakij sklaly perelik povalenych Leniniv za ostannij rik, za danymy novyn ZMI.

Takych vony narachuvaly trochy biĺše čotyriochsot, a umovna interaktyvna karta vkryta suciĺnymy červonymy ciatočkamy po vsich centraĺnij, pivničnij, pivdennij ta schidnij Ukrajini.

Masove povalennia rozpočalaś 8 hrudnia 2013 roku, koly aktyvisty Jevromajdanu skynuly ostannioho v centri Kýeva Lenina.

Pislia cioho jich počaly nyščyty u sotniach mist, mistečok ta sil, perevažno zachidnoji, centraĺnoji ta pivničnoji Ukrajiny.

Vse ce vidbuvalosia bez dozvoliv miscevoji vlady ta vyklykalo zapytannia z točku zoru zakonnosti.

Pislia vidstoronennia Viktora Janukovyča proces pryskoryvsia, a pam’jatnyky Leninu ta inšym radianśkym dijačam počaly valyty i v pivdennych ta pivdenno-schidnych oblastiach, vkliučno z Dnipropetrovśkom, Chersonom ta Mykolajevom.

Vže todi znesennia Leniniv staly rejtynhovymy podijamy, internet-transliaciji jakych zbyraly desiatky tysiač perehliadiv v onlajn.

Znesennia Lenina v Charkovi odnočasno v interneti dyvylysia blyźko 50 tysiač liudej, a zahalom na transliaciju zajšly majže pivtora miĺjona korystuvačiv.

Pislia znyščennia monumentu v Charkovi, podibna skuĺptura na holovnomu majdani mista zberehlasia tiĺky v odnomu oblasnomu centri, jaký pidkontroĺný uriadu, – Zaporižži.

V Odesi holovnoho Lenina šče v 2006 roci prybraly z Kulykovoho polia i perenesly u park Leninśkoho komsomolu.

Biĺšisť pam’jatnykiv Leninu zbereženi na terytorijach Donećkoji ta Luhanśkoji oblastej.

Jedynoho rejestru pam’jatnykiv Leninu čy inšym radianśkym dijačam ne isnuje.

Biĺšisť z cych skuĺptur ne mala statusu pam’jatnykiv architektury vseukrajinśkoho čy miscevoho značennia.

Peršý povalený Lenin

Radianśki pam’jatnyky v Ukrajini znyščuvaly v kiĺka etapiv j areal rujnuvań z rokamy pošyriuvavsia iz Zachodu na Schid.

Perši monumenty Volodymyra Lenina počaly demontuvaty šče v Radianśkij Ukrajini.

1 lypnia 1990 roku v misti Červonohrad Ĺvivśkoji oblasti

znialy peršý pam’jatnyk u respublici, za nym pišly Leniny u vsich mistach ta selach trioch halyćkych oblastej – Ĺvivśkij, Ternopiĺśkij ta Ivano-Frankivśkij.

Pislia provalu “putču” ta ohološennia nezaležnosti Ukrajiny 1991 roku demontuvaly holovný pam’jatnyk Leninu na nynišniomu Majdani Nezaležnosti Kýeva, taka ž dolia čekala sotni pam’jatnykiv u zachidnych oblastiach krajiny, a takož poodynokych mistach centru krajiny.

Perša chvylia boroťby z pam’jatnykamy radianśkoho mynuloho zakinčylaś na počatku 90-ch rokiv.

Do seredyny 2000-ch rokiv demontaž radianśkych pam’jatnykiv švydše buv vyniatkom, aniž pravylom.

Pislia Pomarančevoji revoliuciji 2004 roku velykoji chvyli znesennia radianśkych pam’jatnykiv ne bulo.

Choča holovni podiji tych protestiv, jak i Jevromajdanu, vidbuvalysia bilia pam’jatnyka Leninu v kinci vulyci Chreščatyk.

V dejakych velykych mistach, zokrema Čerkasach, pam’jatnyky vse ž demontuvaly za rišenniam miscevoji vlady.

12 červnia 2009 roku prezydent Viktor Juščenko vydav speciaĺný ukaz, v jakomu rekomenduvav “vžyty dodatkovych zachodiv ščodo demontažu pam’jatnykiv ta znakiv, pryčetnym do orhanizaciji holodomoriv ta polityčnych represij v Ukrajini”.

Prote i pislia nioho masovym znesennia pam’jatnykiv ne stalo.

Pokazovo, ščo v 2009 roci aktyvisty namahalysia znesty pam’jatnyk Leninu v Kýevi na Bessarabśkij plošči, prote vin vstojav, a komunistyčna partija vystavyla bilia nioho ochoronu.

Ostannia peredrevoliucijna chvylia boroťby z pam’jatnykamy pidnialaś z prychodom do parlamentu v 2012 roci partiji “Svoboda”.

Jiji deputaty bez žodnych dozvoliv orhanizuvaly povalennia pam’jatnykiv Lenina v centraĺnij ta pivničnij Ukrajini.

Radianśki nazvy

Sytuacija z radianśkoju toponimikoju v Ukrajini majže taka ž, jak i z pam’jatnykamy.

Najkrašče jiji iliustruje oficijný dovidnyk kontaktiv miśkych ta rajonnych rad, jaki zazvyčaj roztašovani v centri mista na holovnij vulyci.

Cej resurs dostupný na sajti Verchovnoji Rady ta vvažajeťsia najaktuaĺnišym.

Dlia prykladu viźmemo Vinnyćku oblasť – “malu Baťkivščynu” prezydenta Petra Porošenka.

Tam z 33-ch rajonnych ta miśkych rad – 21 rozmiščujeťsia na vulyciach Lenina, Karla Marksa, Radianśkij abo Leninśkoho komsomolu.

Dvanadciať centraĺnych vulyć, sudiačy z dovidnyka, vže perejmenovani. Čym dali na zachid – proporcija zbiĺšujeťsia na korysť perejmenuvań, a na schid – na korysť starych radianśkych nazv.

Jak i v sytuaciji z pam’jatnykamy Leninu, vulyci perejmenovuvaly u tij že chronolohičnij poslidovnosti ta na tych samych terytorijach.

Prote je važlyva detaĺ – skynuty pam’jatnyk majže ničoho ne koštuje, a perejmenuvaty vulyciu – dorohe zadovolennia.

Pislia ohološennia nezaležnosti radianśki nazvy masovo

znykaly na Zachidnij Ukrajini, Kýevi ta najbiĺšych mistach centru ta pivnoči krajiny.

Promyslovi centry pivdnia ta schodu cia chvylia začepyla menše. Choča u tomu ž Charkovi plošču Dzeržynśkoho v 90-ch rokach perejmenuvaly na Plošču Svobody, a v Odesi u seredyni 2000-ch rokiv z’javylasia vulycia Romana Šuchevyča.

Choča za prezydentstva Viktora Janukovyča ciu nazvu prybraly.

Častkovo znykly radianśki nazvy v Sumach, Čerkasach, Vinnyci, Žytomyri, Chmeĺnyćkomu, Poltavi, a takož mistach-suputnykach Kýeva.

U bahatioch mistečkach ta selyščach zachidnoji ta centraĺnoji Ukrajiny vulyci ne perejmenuvaly, posylajučyś na finansovu zatratnisť procedury.

Vže pislia podij na Jevromajdani pidnialaś chvylia perejmenuvań vulyć na česť Nebesnoji sotni, a pislia počatku antyterorystyčnoji operaciji – zahyblym bijciam ATO.

Vona dijšla i do velykych mist centru, pivdnia ta schodu Ukrajiny, ale masovo javyšča ne nabula.

Rišennia pro zminu nazv vulyć uchvaliujuť miscevi orhany samovriaduvannia, a v 2/3 z nych šče z vyboriv 2010 roku maly biĺšisť syly, pov’jazani z Partijeju rehioniv.

Odna z peršych miśkych rad, obranych pislia vidstoronennia Viktora Janukovyča – Kýivśka, vže zaplanuvala do perejmenuvannia čerhovi 26 vulyć stolyci, jaki majuť stosunok do radianśkoji epochy.

Humanitarna deradianizacija

Rušijnoju syloju boroťby z radianśkymy nazvaty ta pam’jatnykamy staly studenty ta molodi liudy, jaki pišly v školu vže v nezaležnij Ukrajini.

Na ciomu tli važlyvo, jaka humanitarna polityka provodylaś v krajini z 1991 roku.

Z počatku 90-ch radianśki sviata postupovo prybraly z ukrajinśkoho kalendaria, prynajmni oficijno.

23 liutoho perestav buty deržavnym sviatom – Dnem zachysnyka Vitčyzny. Šče za prezydentstva Leonida Kučmy joho namahalyś zaminyty na 6 hrudnia – Deń ukrajinśkoji armiji.

1 i 2 travnia, a takož 8 bereznia zalyšylyś oficijnymy sviatamy šče z Radianśkych časiv, prote svoje ideolohične značennia vtratyly.

Holovnymy ž deržavnymy sviatamy staly 28 červnia ta 24 serpnia – Deń Konstytuciji ta Deń nezaležnosti, jaki ohološeni vychidnymy.

Z 1991 roku v ukrajinśkych pidručnykach istoriji povnistiu zminylaś koncepcija vykladannia istoriji.

Oficijno zasudžujuťsia zločyny radianśkoji vlady, a takož boroťba Rosijśkoji imperiji z ukrajinśkym nacionaĺnym ruchom.

Pry ciomu same Volodymyr Lenin ta Josyp Stalin vkazuvavsia sered holovnych vynuvatciv vynyščennia ukrajinciv u radianśki časy.

Za prezydentstva Viktora Janukovyča buly sproby prybraty z pidručnykiv abo minimizuvaty rozdily pro boroťbu Ukrajinśkoji povstanśkoji armiji.

Prote same haslo UPA: “Slava Ukrajini” – Herojam Slava”, dominuvaly sered molodi pid čas protestiv.

Pryvyd liustraciji

Pokazovo, ščo Komunistyčna partija, jaka najbiĺše zachyščala radianśki symvoly, častkovo bula pry vladi do 2014 roku.

V 1991 roci komunistyčnu partiju Ukrajiny oficijno zaboronyly.

Prote vže v 1993 roci bula stvorena nova komunistyčna partija Ukrajiny, jaka sama sebe nazyvaje pravonastupnyceju KP URSR.

Na vyborach do parlamentu 1994 roku vona otrymala najbiĺše deputatśkych misć.

Ta ž istorija povtorylaś na vyborach 1998 roku, a na prezydentśkych perehonach lider komunistiv Petro Symonenko nabrav 37%.

Tiĺky na vyborach 2012 roku komunisty postupylysia peršym miscem, z toho času vony strimko vtračaly vyborcia.

Prote za prezydentstva Viktora Juščenka v 2006 roci komunisty razom z Partijeju rehioniv ta socialistamy sformuvaly uriad Viktora Janukovyča.

Okrim toho, komunisty provodyly sytuatyvni holosuvannia na korysť uriadu Juliji Tymošenko. Pislia obrannia Viktora Janukovyča komunisty znovu uvijšly do parlamentśkoji biĺšosti.

Zaraz komunistyčna partija, za danymy sociolohiv, može ne podolaty vyborčý bar’jer na vyborach do parlamentu ta vperše v istoriji ne potrapyty do Verchovnoji Rady.

Šče odnym udarom po dijačam komunistyčnoji partiji može staty liustracija.

Uchvalený16 veresnia 2014 roku Verchovnoju Radoju “Zakon pro očyščennia vlady” zaprovadžuje proceduru liustraciji dlia kolyšnich funkcioneriv komunistyčnoji partiji.

Zokrema, desiatyrična zaborona na dostup do deržavnych posad čekaje na dijačiv radianśkoho času: kerivnykiv kompartiji , jaki zajmaly posady sekretaria rajkomu i vyšče.

Krim toho, liustracija začepyť funkcioneriv komsomolu rivnia sekretaria CK LKSMU i vyšče.

Dostup do vlady na desiať rokiv zakryvajeťsia dlia štatnych pracivnykiv ta nehlasnych ahentiv KDB, a takož vypusknykiv vuziv KDB, krim tych, chto navčavsia na techničnych speciaĺnostiach.