Poperednia knyžka Mar’jany i Tarasa Prochaśkiv “Chto zrobyť snih” (Ĺviv, Vydavnyctvo Staroho Leva, 2013) peremohla u konkursi Knyha roku VVS u 2013 roci. U prodovženni pryhod krotiačoji rodyny – “Kudy znyklo more” – jdeťsia pro joho kradižku, a takož pro pošuky moria ta joho povernennia do Bukovoho lisu.
Odyn iz avtoriv, Taras Prochaśko, rozpoviv VVS Ukrajina pro te, jak stari heroji počaly žyty svojim žyttiam, a takož pro novych herojiv, pojava jakych výavylasia peredbačenniam pyśmennykiv.
VVS Ukrajina: Nazva Vašoji novoji knyžky – “Kudy znyklo more” – jakoś odrazu pryvernula moju uvahu, bo jak dlia liudyny, jaka narodylasia na mori, v Krymu, cioho roku ce pytannia maje pevne osobyste zabarvlennia. Tomu vid samoho počatku dlia mene u prodovženni krotiačoji istoriji buv svij pidtekst. Ale dlia vas, jak dlia avtoriv, pro ščo cia knyha?
Taras Prochaśko: Koly je jakýś vyhadaný svit, koly vin skonstrujovaný, vyhadaný, i koly u niomu tak bahato usioho, to u pevný moment staje zrozumilo, ščo cej svit je značno šyršym, niž joho možna vklasty u buď-jaku knyžku. Ce, napevne, zvyčajna praktyka, dlia tych, chto pyše: ščob napysaty jakuś istoriju, treba znaty nabahato biĺše vid toho, ščo zmožeš vyklasty. I, jakščo nazvaty ce jakoś metaforyčno, čy poetyčno, čy šče jakoś štampovo, heroji počynajuť žyty svojim žyttiam.
Perša naša knyžka (“Chto zrobyť snih” – red.) pokazala, ščo cej svit zdaten do rozšyrennia, do rozvytku. I my pobačyly, ščo u ciomu sviti je nadto bahato dlia toho, ščob stvoryvšy joho, odrazu ž prytlumaty. I vyrišyly: chaj krašče bude žyttia. I dozvolyly našym herojam, našomu svitovi žyty dali.
VVS Ukrajina: I istorija iz kradižkoju moria maje chorošý kineć – more bulo povernuto?
Taras Prochaśko: Naspravdi ci asociaciji iz tym, ščo stalosia z usima namy, z tym, ščo stalosia v Ukrajini, z tym, ščo stalosia u svitovij heopolityci, ce je čymoś takym, ščo u pevnych včenniach nazyvajuť “synchronom”. Abo prosto zbihom.
Bo koly my prydumuvaly (druhu knyžku – red.), to bulo šče daleko do usich cych podij. Cia istorija bula zadumana šče u veresni mynuloho roku. Tobto ne te, ščo do vtraty moria čy častyny moria, ne te, ščo do vijny, ale j naviť do jakychoś radykaĺnych zmin čy do Majdanu bulo šče daleko.
VVS Ukrajina: Ale ja pereviryla u “Chto zrobyť snih”, i tam kartyna iz morem vže vysila na stini u Jižaka. Tobto, koly Vy pysaly “Snih”, Vam vže bulo vidomo prodovžennia pro “More”, čy Vy prosto vidštovchnulysia vid cijeji kartyny?
Taras Prochaśko: Vidštovchnulysia. Ale ce takož pidtverdžuje te, ščo ja kazav: stvorený svit je šyršym, niž joho možna vklasty u knyžku. I pro tu kartynu u peršij knyžci ničoho ne bulo ani zhadano, ani napysano.
VVS Ukrajina: Prote vona vže bula namaliovana, a iliustraciji – ce častyna Vašych knyh.
Taras Prochaśko: Tak, vona vže isnuvala. Ot i výavliajeťsia, ščo osoby, reči, javyšča majuť zdatnisť rozšyriuvatysia i evoliucionuvaty. Tak i z cijeji maleńkoji kartyny na odnomu maliunku u bari nad Jižakom vynykla cila istorija jiji znyknennia i znachodžennia. I iliustraciji ne buly b takymy orhaničnymy, jakby Mar’jana ne bula spivavtorom kožnoho rečennia. Vona vystupaje u dvoch obrazach – avtora tekstu ta iliustratora. Možlyvo, same tomu vse výšlo tak harmonizovano.
VVS Ukrajina: A ščo bude z tijeji kabaniačoji bandy, jaki “beruť, ščo chočuť” i “šuhajuť, koho chočuť”? Vony jakoś evoliucionujuť?
Taras Prochaśko: Bačyte, tut stavsia šče odyn zbih. Koly my počaly pysaty ciu knyžku, to cia banda kabaniv bula prosto jakymś štrychom, jaký je deś nedaleko, ale ne bezposerednio prysutnij u žytti kožnoho. A potomu raptom posered zymy výavylosia, ščo značennia cijeji bandy u suspiĺnomu žytti je značno biĺšym. Výavylosia, ščo isnujuť jakiś “titušky”, jaki podibni na cych kabaniv. Výavylosia takož, ščo cia reaĺnisť dlia ditej ne je jakojuś dalekoju i čužoju, i vona prychodyť do nych iz riznych storin.
Ale zaraz my pyšemo tretiu knyžku, spodivajusia, ščo ostanniu, i cykl zaveršyťsia. I tam my vže ne zhadujemo kabaniv.
VVS Ukrajina: Vony zalyšaťsia za ričkoju?
Taras Prochaśko: Vony zalyšaťsia za ričkoju, i krašči z nych matymuť prahnennia vychodyty zi svoho hetto, i dyvytysia, jak buvaje na inšomu berezi, jak vlaštovaný inšý svit. I naviť koly vony čas vid času zrobliať ščoś take chulihanśke, abo ščoś pocupliať, to vony vže znatymuť, ščo žyty možna i jakoś inakše.
VVS Ukrajina: U nas vychodyť jakaś duže dorosla rozmova pro dytiaču knyžku. Ale, z inšoho boku, vsi choroši dytiači knyžky, prynajmni moji uliubleni, zalyšajuťsia z namy na vse žyttia. A jak u Vas? Jaki Vaši uliubleni dytiači knyžky?
Taras Prochaśko: Tak samo. I dlia mene, i dlia Mar’jany, avtorom №1 u ciomu sensi je Astrid Lindhren. Jiji knyžky ne obmežujuťsia dytiačoju audytorijeju. Vzahali, odne iz najbiĺšych vidkryttiv, jaki ja zrobyv i jak baťko, i jak liudyna, jaka rozmovliaje z bahaťma diťmy, ce te, ščo z diťmy potribno hovoryty na rivnych. Dity vse bačať, vse čujuť, i izoliuvaty jich vid riznych javyšč žyttia je nepravyĺnym i nezdorovym.
Vony čekajuť vidpovidej i pojasneń toho, ščo vidbuvajeťsia. Duže bahato zaležyť vid toho, chto i jak pojasnyť jim ci reči. Bo vony vse odno otrymajuť pojasnennia. Ale vid toho, u jaký sposib vony ce zrobliať, zaležyť vse jich podaĺše žyttia.
VVS Ukrajina: Čy važlyva dlia Vas Knyha roku VVS? Ščoś zminyv dlia Vas cej konkurs?
Taras Prochaśko: Zvyčajno, dlia buď-jakoho avtora važlyvym je te, u jaký sposib joho pomityly, bo knyžok teper je duže bahato, i bahato knyžok prosto prochodiať povz uvahu. I koly ciu knyžku, jaka dlia kožnoho avtora je najridnišoju i najdorožčoju, choča b zauvažyly, to ce vže je velykym stymulom i pidtrymkoju, znakom, ščo ty nedaremno ščoś robyv. Učasť u konkursi vže svidčyť pro te, ščo knyžka ne projšla nepomičenoju. Razom z tym, hovoryty, ščo nahorodžennia jakojuś premijeju odnoznačno je mandatom na pravyĺnisť čy ideaĺnisť, čy šče jakiś superliatyvy, ne možna.
Iz Tarasom Prochaśkom spilkuvalasia Anastasija Zanuda