Tenditna litnia žinka, postavyvšy lampadku, zaplakala bilia sporudy u formi svičky – Memorialu pam’jati žertv holodomoriv v Ukrajini.

“Mama rozpovidala, ščo liudy padaly mertvymy priamo na dorozi. Vybačte, ne možu hovoryty”, – skazala vona i zi sliozamy vidijšla.

22 lystopada u kýivśkomu Parku Vičnoji Slavy všanovuvaly pam’jať žertv Holodomoru 1932-1933 rokiv.

Pislia oficijnoji ceremoniji do memorialu prýšly sotni liudej. Dechto z nych rozpoviv BBS Ukrajina čomu.

“Povynni pam’jataty”

O tretij dnia potrapyty do parku, ščo rozkynuvsia na schylach Dnipra, bulo nelehko – joho otočyly sylovyky. Liudej propuskaly kriź nečyslenni ramky metalošukačiv, bilia jakych švydko utvorylysia jurmy.

Pryčyna žorstkych zachodiv bezpeky – u ceremoniji braly učasť prezydent iz družynoju, prem’jer-ministr i mer Kýeva.

Možnovladci prýichaly z zapiznenniam. Pid klacannia fotoaparativ poklaly kvity do pam’jatnyka; prezydent Ukrajiny Petro Porošenko vyholosyv promovu i oholosyv pro počatok vseukrajinśkoji akciji “Zapaly svičku”. Use ce malo vidriznialosia vid zvyčnych oficijnych ceremonij.

Ta koly čynovnyky postavyly lampadky, a patriarch Filaret vidslužyv panachydu, lanciuhy sylovykiv nepomitno rozčynylysia.

Do memorialu pišly liudy z lampadkamy, kvitamy i koloskamy. Potrochu sutenilo, prostir zvuzyvsia do nevelykoho osvitlenoho kola i spovnyvsia emocijamy.

“Ce velyka trahedija. Meni titka rozpovidala, ščo lyše po liniji mamy 19 liudej zahynuly vid holodu. Tomu my všanovujemo jichniu pam’jať”, – rozkazuvav čolovik, jaký trymav na plečach maleńku dočku.

Oleksandr neščodavno perejichav do Kýeva iz Donećka. Vin kaže, ščo bude rozpovidaty dytyni pro Holodomor: “My vsi povynni pro ce pam’jataty, ščob cioho biĺše ne stalosia”.

“Odni kistočky”

102-rična Uliana Afanasijivna prychodyť do Parku často – vona žyve poruč.

U 30-ch rokach žinka žyla v Kryvomu Rozi i pam’jataje selian, jaki prychodyly v misto v pošukach jiži.

“Robyla ja v dytiačomu sadočku vychovateĺkoju i pomniu ce strašne vrem’ja. Cej sadočok buv na rudnyku, riadom z horodom. Tak ot, ti liudy, ščo iz sela jakymoś robom zmohly dolizty do horoda – oti tiĺky odynyci spaslysia”, – kaže vona.

“Dejaki ženščyny buly z ditkamy. Sami jšly na robotu, bo v horodi pajky davaly tym, chto robyv: komu sto hram, komu dvisti hram, a komu i pivkilohrama. To vony zrazu postupaly na liubu robotu – naviť u šachty chodyly, rudu dobuvaly; a ditok svojich pryvodyly v sadočok”.

“JA ž tych ditok bačyla – my jich rozdiahaly z jichnioji odeži, odiahaly kazionne – tak u nych, tych ditok, odni kistočky”, – i žinka počynaje plakaty.

Vona vvažaje, ščo holod spryčynyla radianśka vlada.

U 1931 roci, kaže Uliana Afanasijivna, seliany šče vykonuvaly plany chlibozahotiveĺ, bo buly dosyť zamožnymy. Potim bahatych “rozkurkulyly”, a plany tiĺky zrosly, tož zahotiveĺnyky počaly zabyraty use, ščo mohly znajty, i liudy počaly vmyraty vid holodu.

“Vybačajusia, ščo z mojeji sim’ji nichto ne pomer”

U rodyni kýanky Tetiany vid holodu nichto ne zahynuv, ale vona vse odno ščoroku prychodyť do memorialu všanuvaty pam’jať zahyblych.

“Moji baťky z sela – Rokytnianśkoho rajonu Kýivśkoji oblasti. JA čytala knyžku (Nacionaĺna knyha pam’jati žertv Holodomoru, de podano perelik naselenych punktiv, de buv holod, i imena zahyblych. – Red.), i tam pro naše selo je. U nas pomerlo trysta liudej vid holodu”, – rozpovidaje žinka.

“Mojich rodyčiv osobysto ce ne začepylo, ale na našij vulyci liudy zahynuly. U knyzi naviť je imena tych, chto zabyrav u nych chlib. Moju sim’ju vriatuvalo te, ščo nam jakymoś čynom zalyšyly korovu, i babusia tym molokom pojila svoju sim’ju i susidiv”.

“JA prychodžu siudy i pereprošuju, ščo z mojeji sim’ji nichto ne pomer”, – dodaje vona.