Bahato chto liubyť, koly u jichniomu sadu žyvuť ptachy, ale cia liubov ridko buvaje vzajemnoju. Prote odnij divčynci z Sietla poščastylo biĺše: vona hoduje voron u svojemu sadu, a ti prynosiať jij podarunky na znak podiaky.
Vośmyrična Habi Mann stavyť na stil u vitaĺni skryńku z viddilenniamy dlia drib’jazku i vidkryvaje kryšku. Ce – jiji najdorohocinniša kolekcija.
“Možete podyvytysia blyžče, – dozvoliaje vona, – ale rukamy ne čipajte!” Schože, vona vidpraciuvala ciu frazu na molodšomu bratyku. Vtim, skazavšy ce, vona smijeťsia. Naspravdi vona rada hostiam.
U skrynci riadamy vykladeni maleńki predmety u prozorych paketykach. Na odnomu z jarlyčkiv napysano: “Čorný stil bilia hodivnyčky. 14 hod. 30 chv. 9 lystopada 2014 roku”. Vseredyni – rozbyta lampočka. U inšomu paketyku – brunatni skeĺcia, vidpolirovani morśkymy chvyliamy. “Sklo kolioru pyva”, – pojasniuje Habi.
Kožen predmet okremo zapakovaný i pidpysaný. Habi distaje šče z odnoho paketyka čornu “sobačku” vid zastibky-blyskavky. “My pidtrymujemo vse v najkraščomu stani”, – zajavliaje vona, a dali rozpovidaje, ščo ce – odyn z jiji uliublenych predmetiv.
Tut je miniatiurna sribna kuĺka, čorný gudzyk, synia kanceliarśka skripka, žovta namystyna, vyhorilý šmatok čornoji humy, blakytna detaĺ vid Lego ta bahato čoho inšoho. Dyvna skarbnyčka jak dlia divčynky, ale dlia Habi ci reči dorožči vid zolota.
Rič u tim, ščo sama vona ciu kolekciju ne zbyrala. Kožen predmet – podarunok, ščo prynesly jij vorony.
Vona pokazuje perlamutrove serdečko. Ce najdorožčý dlia neji podarunok. “Vin pokazuje, jak vony mene liubliať”.
Skarby vośmyričnoji Habi
Kožen iz podarunkiv okremo zapakovaný i pidpysaný
Stosunky Habi z susidśkymy voronamy počalysia vypadkovo u 2011 roci. Jij todi bulo čotyry, i v neji často vypadaly z ruk charči. Jdučy vid mašyny do domu, vona mohla zhubyty, napryklad, kuriačý nahhet. Jakaś vorona švydko pidlitala, ščob polasuvaty zhublenym. Skoro vorony vže sposterihaly za neju, rozrachovujučy na smakolyky.
Koly divčynka pidrosla, to stala diakuvaty jim za uvahu – dobroviĺno dilytyś obidom, spakovanym u sadočok čy školu. Jiji pryklad perejniav i brat. Skoro vorony vže šykuvalyś nazustrič avtobusu, ščo pryvozyv Habi, spodivajučyś na častuvannia.
Liza, mama Habi, ne proty toho, ščo biĺša častyna dytiačych obidiv perepadaje ptacham.
“JA rada, ščo moji dity liubliať tvaryn i ščedro diliaťsia tym, ščo majuť”, – kaže vona i vodnočas ziznajeťsia, ščo nikoly ne zvertala uvahy na voron, dopoky nymy ne zacikavylaś dońka.
“Ce bulo dlia mene vidkryttiam. JA nikoly ne dumala pro ptachiv”.
U 2013 roci zamisť toho, ščob pidkydaty ščoś ptacham pry nahodi, Habi i Liza započatkuvaly rytual ščodennoho hoduvannia.
Kožnoho ranku vony miniajuť vodu u ptašynij vannočci u sebe za budynkom i nasypajuť arachis u hodivnyčky. Habi takož kydaje u travu žmeni kormu dlia sobak. Poky vony praciujuť, vorony zbyrajuť na telefonnych drotach i holosno jich vitajuť.
Podarunky počaly z’javliatyś pislia toho, jak buv zaprovadžený cej rytual.
Ščoranku Habi iz mamoju nasypajuť ptacham svižu porciju horichiv u hodivnyčky
Vorony z’jidaly arachis u hodivnyčkach, a natomisť lyšaly blyskuči dribnyčky: serežku, metalevu peteĺku, hladeńký kamineć. Nijakoji “systemy” ne bulo. Podarunky z’javlialyś chaotyčno – buď-ščo blyskuče i nevelyčke, ščo vorona mohla prynesty u dziobi.
Odnoho razu ce bula krychitna zaliziačka, na jaký bulo vyhravijuvano slovo “kraščý”. “Cikavo, čy vony dosi majuť druhu polovynku zi slovom “druh”, – smijeťsia Habi. Jiji veselyť fantazija pro te, ščo jakaś vorona nosyť na šýi parný kulon.
Rozdyvliajučyś kolekciju Habi, važko ne zachotity j sobi takych ščedrych druziv-voron.
“Jakščo chočete zaprýateliuvaty z voronamy, poslidovno j systematyčno vynahorodžujte jich”, – radyť Džon Marzluff, profesor z vyvčennia dykoji pryrody u Vašynhtonśkomu universyteti, ščo specializujeťsia na ptachach, osoblyvo voronach ta krukach.
Doslidnyky Vašynhtonśkoho universytetu výavyly, ščo u voron iz liuďmy možuť skladatysia družni stosunky
“Čym jich krašče hoduvaty? “Nečyščenym arachisom, – vidpovidaje vin. – Ce vysokoenerhetyčný produkt. Krim toho, vin cokaje, koly kydaješ joho na zemliu, tož ptachy čutymuť cej zvuk i švydko pryzvyčajaťsia do vašoho rozkladu”.
Razom z kolehoju Markom Millerom pan Marzluff vyvčav povedinku voron ta jichni vidnosyny z tymy, chto jich hoduje. Doslidnyky výavyly, ščo u voron z liuďmy skladajuťsia duže blyźki stosunky. “Tut javno vidbuvajeťsia dvostoronnie spilkuvannia, – kaže pan Marzluff. – Vony rozumijuť syhnaly odne odnoho”.
Ptachy vyražajuť svoje stavlennia tym, jak litajuť, jak blyźko pidchodiať i de sidajuť. Liudy vyvčajuť jichniu movu, a vorony vyvčajuť zakonomirnosti povedinky i pozy hoduvaĺnykiv. Postupovo formujeťsia dovira. Inodi vorony lyšajuť podarunky.
Ale voroniači podarunky nikomu ne harantovani. “JA b ne skazav, ščo vony zavždy tak robliať (lyšajuť podarunky), – kaže pan Marzluff, ziznajučyś, ščo sam takych hostynciv ne otrymuvav. – Ale ja bačyv duže bahato prykladiv podarunkiv u inšych liudej”.
Mama Habi takož otrymuje podarunky vid voron: jakoś vony povernuly jij zahublenu kryšečku vid ob’jektyva
Podarunky takož ne zavždy blyskuči. Inodi vorony prynosiať te, ščo mohly b podaruvaty svojemu prýatelevi čy prýateĺci, pojasniuje pan Marzluff. “Zokrema, do rytualiv zalyciannia naležyť pidhodovuvannia. Tomu dejaki liudy distajuť u podarunok mertvych ptašeniat”.
Habi takož časom otrymuvala sumnivni hostynci. Napryklad, odnoho razu jiji mama vykynula u smittia napivzhnylu krabovu klišniu.
Habi vkazuje na iržavý šurup, jakoho vona ne choče torkatysia. Jarlyčok na niomu kaže “tretia najcinniša rič”. Na pytannia, čomu cej strašneńký nedotorkaný šurup maje taku cinnisť, divčynka vidpovidaje: “Bo vorony ridko koly pidbyrajuť šurupy. Tiĺky koly chočuť pobuduvaty sobi dim”.
Liza, mama Habi, rehuliarno fotohrafuje voron i zapysuje sposterežennia pro jichniu povedinku i sposoby spilkuvannia. Svij najdyvovyžnišý darunok vona otrymala kiĺka tyžniv tomu, koly zahubyla na susidnij vulyci kryšečku vid ob’jektyva, znimajučy biloholovoho orlana, ščo kružliav nad jichnim rajonom.
Kryšečku ne dovelosia naviť šukaty. Skoro vona vže ležala na kraječku ptašynoji vanny.
Čy točno jiji povernuly vorony? Liza vmykaje komp’juter i pokazuje zapys z kamery sposterežennia. Ce bula same ta vorona, na jaku vona vidrazu podumala. “Oś, bačyte, vona zanosyť jiji u dvir. Pidchodyť do vannočky, šče j vytračaje čas, ščob spolosnuty kryšečku u vodi!”
“JA vpevnena, ščo ce svidoma dija, – usmichajeťsia Liza. – Vony dyvliaťsia za namy veś čas. Avžež, vony bačyly, ščo ja zhubyla ciu rič, i navmysne jiji povernuly”.