Kožen, chto choče zrozumity povedinku rosijśkoho prezydenta Volodymyra Putina, povynen znaty pro istoriju, ščo stalasia z nym odnoho razu vnoči v Schidnij Nimeččyni 25 rokiv tomu.

Drezden, 5 hrudnia 1989, z momentu padinnia Berlinśkoji stiny projšlo vsioho kiĺka tyžniv. Schidnonimećký komunizm na ostanniomu dychanni, vlada narodu zdajeťsia neperebornoju syloju.

Natovp šturmuje štab-kvartyru Štazi v Drezdeni, sekretna policija Schidnoji Nimeččyni raptovo zdajeťsia bezsyloju. Maleńka hrupa demonstrantiv vyrišuje perejty dorohu i popriamuvaty do štab-kvartyry komitetu deržbezpeky SRSR.

“Ochorona vidrazu ž pobihla vid vorit vseredynu budivli”, – zhaduje odyn z učasnykiv tijeji hrupy Zihfrid Dannat. Nezabarom pislia cioho nazustrič demonstrantam výšov čynovnyk. Za slovamy Dannata, vin buv “dosyť nevysokym i schvyliovanym”.

“Vin zvernuvsia do našoji hrupy: “Ne namahajtesia pronyknuty na ciu terytoriju syloju. Moji tovaryši ozbrojeni, u nych je pravo vykorystovuvaty zbroju u razi potreby”, – navodyť joho slova pan Dannat. Ci slova zmusyly aktyvistiv pity.

Odnak spivrobitnyk KDB rozumiv, naskiĺky nebezpečnoju zalyšajeťsia sytuacija. Pizniše vin rozpovidav pro te, jak dzvonyv v susidniu tankovu častynu radianśkych vijśk. Otrymana vidpoviď joho šokuvala.

“Ničoho ne možemo zrobyty bez rozporiadžennia z Moskvy”, – prozvučalo na inšomu kinci drotu. – “A Moskva movčyť”.

Frazu “A Moskva movčyť” cia liudyna zapam’jatala na vse žyttia. U 1989 roci po niomu vdaryla zmina režymu.

Teper vin sam stav “Moskvoju”. Im’ja cijeji liudyny – Volodymyr Putin.

“JA dumaju, ce kliuč do rozuminnia Putina, – hovoryť avtor nimećkoji biohrafiji rosijśkoho prezydenta Borys Rajtšuster. – Bez dosvidu roboty v Schidnij Nimeččyni u nas buv by inšý Putin, inša Rosija”.

Žyttia v Drezdeni dalo Putinu uroky, jaki vin tak i ne zmih zabuty. Same v Schidnij Nimeččyni majbutnij rosijśký prezydent sformuvav svoje ujavlennia pro ustrij suspiĺstva, a takož perekonavsia v neobchidnosti stvoriuvaty potužni zv’jazky i osobystý statok. Cej dosvid zmusyv Putina zadumatysia pro slabkisť polityčnych elit i pro te, naskiĺky lehko jich može zmistyty narod.

Putin prybuv do Drezdena v seredyni 1980-ch, ce bulo joho perša vidriadžennia v jakosti ahenta KDB.

U toj čas Nimećka Demokratyčna Respublika predstavliala soboju najvažlyvišý forpost Moskvy bilia kordoniv Zachidnoji Jevropy. U NDR bulo povno radianśkych vijśk i špyhuniv.

Volodymyr Putin šče pidlitkom zachotiv služyty v KDB. Joho nadychaly istoriji, povni špyhunśkoji bravady, v jakych, jak vin sam pizniše zhaduvav, “odna liudyna mohla zrobyty te, na ščo bula zdatna cila armija, odna liudyna mohla vyrišyty doliu tysiač hromadian”.

Prote spočatku biĺša častyna joho roboty v Drezdeni bula budennoju. U drezdenśkych archivach Štazi je lyst za pidpysom pana Putina, v jakomu vin prosyť hlavu rozvidslužby dopomohty zi vstanovlenniam telefonu odnomu z informatoriv. Krim toho, je zhadky pro neskinčenni zustriči miž radianśkymy i schidno-nimećkymy oficijnymy osobamy, jaki Volodymyru Putinu dovodylosia vidviduvaty dlia pidtrymky zv’jazkiv miž krajinamy.

Vtim, naviť jakščo špyhunśka robota i ne bula zachopliujučoju, pan Putin mih nasolodžuvatysia žyttiam z rodynoju v Schidnij Nimeččyni.

Joho družyna Liudmyla pizniše zhaduvala, ščo žyttia v NDR duže syĺno vidriznialosia vid žyttia v SRSR. “Čysti vulyci, vymyti vikna – vony jich raz na tyždeń mýuť”, – cytujuť jiji v knyzi “Vid peršoji osoby” (zbirku interv’ju z novym rosijśkym prezydentom, joho blyźkymy ta znajomymy opublikuvaly v 2000-mu roci).

Sim’ja Putinych žyla v budynku, kvartyry v jakomu vidvodylyś sim’jam spivrobitnykiv KDB i Štazi. Za slovamy Liudmyly Putinoji, dochid ostannich buv vyščym: “Dumaju, ščo i otrymuvaly spivrobitnyky MDB biĺše, niž naši chlopci. JA mohla sudyty pro ce po tomu, jak žyly naši nimećki susidy. My, zvyčajno, namahalysia ekonomyty, zbyraly na mašynu”.

Riveń žyttia v Schidnij Nimeččyni dijsno buv vyščym, niž v Radianśkomu Sojuzi. Kolyšnij koleha Putina po KDB Volodymyr Usoĺcev zhaduje, ščo majbutnij rosijśký prezydent hodynamy hortav zachidni katalohy odiahu, ščob buty v kursi modnych tendencij.

Šče Volodymyru Putinu podobalosia pyvo. Popry inši brendy vin viddavav perevahu “Radeberheru” – produktu miscevoji brovarni, čerez jaký vin v ti roky vyhliadav menš pidtiahnutym, niž na pošyrenych pres-služboju Kremlia fotohrafijach Putina z oholenym torsom.

NDR vidriznialasia vid Radianśkoho Sojuzu šče j suspiĺnym ustrojem – nezvažajučy na te, ščo pry vladi v Schidnij Nimeččyni takož buly komunisty, v krajini buly j inši polityčni partiji.

“Vin (Putin) nasolodžuvavsia cym maleńkym rajem”, – stverdžuje Borys Rajtšuster. Na dumku eksperta, NDR – “ce joho polityčna modeĺ. Vin namahajeťsia pobuduvaty ščoś na zrazok Schidnoji Nimeččyny v siohodnišnij Rosiji”.

Odnak do oseni 1989 roku cej “raj” stav biĺše schožym na peklo dlia KDB. Na vulyciach Drezdena Putin bačyv, jak nabyraje sylu vladu narodu.

Na počatku žovtnia sotniam schidnych nimciv, jaki dobyvalysia polityčnoho prytulku v posoĺstvi FRN v Prazi, dozvolyly jizdyty na zachid krajiny v zapečatanych vahonach. U Drezdeni natovpy liudej namahalysia podolaty kordony, ščob zastrybnuty v potiah na chodu i zalyšyty krajinu.

Mer mista Voĺfhanh Berhchofer rozpovidaje, ščo v Drezdeni panuvav chaos – sekretnym službam dovodylosia chapaty vsich pidriad. Nasyĺstvo bulo majže nemynučym.

“U misti rozmiščuvalasia radianśka tankova častyna, – hovoryť vin. – I heneraly meni čitko skazaly: “Jakščo my otrymajemo nakaz z Moskvy, buduť vvedeni tanky”.

Pislia padinnia Berlinśkoji stiny natovpy liudej staly z’javliatysia naviť bilia cytadelej Štazi i KDB u Drezdeni.

Volodymyr Putin buv tež povnistiu vpevnený v tomu, ščo vysokopostavleni radianśki čynovnyky – liudy, z jakymy vin rehuliarno spilkuvavsia, – u razi neobchidnosti dijsno pryšliuť tanky.

Za Mychajla Horbačova Moskva movčala. Radianśki tanky stojaly bez dila.

Putin i joho kolehy po KDB palyly svidoctva roboty rozvidhrupy.

“JA osobysto spalyv velyčeznu kiĺkisť materialiv. My palyly stiĺky, ščo hrubka lopnula”, – ziznajeťsia Putin u knyzi “Vid peršoji osoby”.

Čerez dva tyžni Putina nazdohnav šče odyn udar: u misto prýichav zachidnonimećký kancler Heĺmut Koĺ. Vin vyholosyv promovu, z jakoji vyplyvalo, ščo Schidna Nimeččyna pryrečena, a ob’jednannia dvoch častyn krajiny praktyčno nemynuče.

Heĺmut Koĺ schvaĺno vidhuknuvsia pro Horbačova – liudynu v Moskvi, jaka vidmovylasia pryslaty tanky. Krim toho, vin vykorystav slova na kštalt Vaterland, tobto “Vitčyzna”, jake bulo tabujovanymy v povojennij Nimeččyni. Teper cia rytoryka vyklykala u publiky zachoplennia. Nevidomo, čy buv pan Putin sered tych liudej, prote jak ahent KDB u Drezdeni vin točno mav znaty pro ciu promovu.

Podiji, ščo vidbulysia v Schidnij Nimeččyni v nastupni misiaci, oznamenuvaly velyký perelom u žytti rodyny Putinych.

“Bulo take žachlyve vidčuttia, ščo krajiny, jaka stala tobi majže ridnoju, biĺše ne bude, – zhaduvala Liudmyla Putina. – Moja susidka, z jakoju ja družyla, tyždeń plakala. Dlia nych ce stalo katastrofoju vsioho – žyttia, kar’jery”.

Odyn z holovnych kontaktiv Putina po Štazi, heneral-major Chorspt Bem – toj samý, jaký dopomih vstanovyty tu dorohocinnu telefonnu liniju dlia informatora, – pokinčyv iz soboju v 1990-mu roci, pered cym joho prynyžuvaly demonstranty.

Po dorozi dodomu pan Putin, jmovirno, rozdumuvav pro te, ščo vidbuvajeťsia, koly vlada perechodyť do natovpu.

“Jichni nimećki druzi podaruvaly jim staru, dvadciatyričnoji davnosti praĺnu mašynu. Z neju vony j pojichaly do Leninhradu, – stverdžuje liberaĺna žurnalistka Maša Hessen. – Bulo vidčuttia, ščo vin služyv svojij krajini i zalyšyvsia ni z čym”.

Krim toho, Putin povernuvsia v krajinu, jaka syĺno zminytysia za Mychajla Horbačova i teper perebuvala na porozi katastrofy.

“Vin opynyvsia v krajini, zminy v jakij ne mih zrozumity i ne chotiv prýmaty”, – hovoryť pani Hessen.

Joho ridne misto, Leninhrad, teper stav Sankt-Peterburhom. Čym Putin mih tam zajniatysia? Podejkujuť, ščo vin naviť dumav staty taksystom.

Nezabarom pan Putin usvidomyv, ščo jomu vdalosia zabraty z soboju z NDR ščoś biĺše, niž staru praĺnu mašyna.

U Drezdeni vin spilkuvavsia z liuďmy, jaki, možlyvo, i vtratyly svoji kolyšni sociaĺni roli, odnak teper mohly pretenduvaty na uspich i polityčnu kar’jeru v novij Rosiji.

V archivach Štazi zberihajeťsia fotohrafija pana Putina periodu joho služby v Drezdeni. Na foto vin otočený vysokopostavlenymy radianśkymy ta schidnonimećkymy spivrobitnykamy vijśkovych i sekretnych vidomstv. Vin vže vstanovliuje kontakty sered elit.

Profesor Universytetu Majami Karen Daviši, jaka napysala knyhu “Putinśka Kleptokratija”, stverdžuje, ščo same v Drezdeni Putin poznajomyvsia z liuďmy, jaki zhodom sklaly častynu joho blyžnioho kola”.

Sered nych – Serhij Čemezov, jaký protiahom dekiĺkoch rokiv očoliuvav “Rosoboroneksport”, a takož hlava kompaniji “Transnefť” Mykola Tokariev.

Zalyšytysia v otočenni Putina zmohly ne tiĺky joho rosijśki kolehy. Napryklad, nynišnij kerujučý dyrektor kompaniji “Pivničný potik” Mattias Varnih v NDR služyv v Štazi. Za dejakoju informacijeju, vin perebuvav u Drezdeni v ti ž roky, ščo i pan Putin.

Hazoprovid, po jakomu haz buduť postavliaty z Rosiji do Nimeččyny čerez Baltijśke more, do nedavnich pir symvolizuvav osoblyvi vidnosyny, ščo sklalysia miž Moskvoju i Berlinom. Odnak na ci vidnosyny syĺno vplynuv konflikt v Ukrajini.

Sered ekspertiv isnuje dumka, ščo kýivśký Majdan nahadav Putinu pro podiji v NDR – osoblyvo pro tu hrudnevu nič v Drezdeni 1989-ho.

“Koly narod vychodyv na vulyci Kýeva v 2004 roci, Moskvy – u 2011-mu, Kýeva v 2013-mu i 2014-mu, ja dumaju, ščo vin zhaduvav svoju službu v Drezdeni. I do nioho povernulysia vsi joho stari strachy”, – hovoryť Borys Rajtšuster.

Možlyvo, vin pam’jataje šče j pro te, ščo zminy buvajuť vyklykani ne tiĺky syloju čy slabkistiu, ale šče j emocijamy. U 1989 roci v Drezdeni vin bačyv jak patriotyčni počuttia, peremišani z žahoju demokratiji, výavylysia syĺnišymy, niž komunistyčna ideolohija.

I jakščo vy chočete zrozumity, jakym može buty nastupný krok Volodymyra Putina, zhadajte pro te, ščo same vin odnoho razu perežyv v NDR.

Poky ž lyše odne možna skazaty napevno: poky Volodymyr Putin perebuvaje v Kremli, Moskva, švydše za vse, movčaty ne bude.