Vijna u V’jetnami rozpočalasia u 1960 roci partyzanśkoju kampanijeju u Pivdennomu V’jetnami i tryvala do času, jak u kvitni 1975 roku ostanni amerykanśki cyviĺni ta vijśkovi predstavnyky pokynuly Sajhon.

Dlia amerykanciv i v’jetnamciv ta vijna bahato koštuvala i stala jablukom rozbratu.

Naviť teper točaťsia dyskusiji dovkola “pravyĺnoho” rozuminnia pochodžennia konfliktu i joho urokiv.

Desiať faktiv pro vijnu, jakych vy mohly i ne znaty:

1. Supernyctvo Cholodnoji vijny: Pivdenný V’jetnam pokladavsia na ekonomičnu ta vijśkovu dopomohu SŠA, todi jak Pivničný V’jetnam otrymuvav dopomohu vid SRSR i Kytaju.
2. Čyslo vijśk: u V’jetnami služyly ponad 2,5 mln amerykanciv, iz nych 536 000 u 1968 roci, na jaký prypav pik amerykanśkoji prysutnosti. U 1973 roci, koly SŠA vyvely svoji vijśka, čyseĺnisť vijśka Pivdennoho V’jetnamu bula 700 000, a v Pivničnoho V’jetnamu bulo bilia 1 mln.
3. Vtraty: U cij vijni zahynuly ponad 58 000 amerykanciv i prynajmni 1,1 miĺjona v’jetnamciv. Žertvy buly i v inšych syl: zahynuly 4000 vojakiv z Pivdennoji Koreji.

   

4. Mižnarodna vijna: Dejaki krajiny nadislaly svoji kontynhenty na dopomohu vijśkovym SŠA. Najbiĺše – 50 003 – nadislala Pivdenna Koreja, 11 586 vojakiv Tajilandu, 7672 Avstraliji, 2061 – z Filippin i 552 – z Novoji Zelandiji. Velyký kontynhent – 170 000 – nadislav takož Kytaj dlia vidnovlennia poškodženoji amerykanśkymy bombarduvanniamy infrastruktury i dlia budivnyctva ukripleń proty povitrianych udariv.
5. Povitriana vijna: Vaha bomb, skynutych v Indokytaji, ponad udviči perevyščuvala masu bomb, jaki SŠA i Brytanija vykorystaly v Druhij svitovij vijni.

   

6. Chto ž ce buv? Protiahom 20 rokiv vvažalosia, ščo peršym u vorota prezydentśkoho palacu u Sajhoni 30 kvitnia 1975 roku uvirvavsia pivničnov’jetnamśký tank nomer 843. Lyše v seredyni 1990-ch u V’jetnami pidtverdyly, ščo to buv naspravdi inšý tank – nomer 390.
7. Zbroja: Žoden inšý typ zbroji ne pov’jazujuť nastiĺky tisno z vijnoju u V’jetnami, jak avtomat AK-47. Holovna zbroja pivničnov’jetnamśkoji armiji i pivdennov’jetnamśkych partyzan, cej avtomat peretvoryvsia na uliublený zasib revoliucioneriv svitu. Amerykanśki vijśka vykorystovuvaly perevažno hvyntivky M14, a zhodom M16. Amerykanśki avtomaty buly zanadto hromizdki dlia džunhliv V’jetnamu.

   

8. Superečlyva spadščyna: V’jetnam bezuspišno domahavsia vid SŠA kompensaciji dlia žertv chimikatu “Ahent Oranž”, jaký amerykanśki vijśka rozpyliuvaly nad Pivdennym V’jetnamom.
9. Podil: Ponad 1 miĺjon tak zvanych liudej u čovnach vtekly z Pivdennoho V’jetnamu miž 1975 i 1989 rokamy. Biĺšisť iz nych oselylysia v SŠA.
10. Normalizacija: SŠA i V’jetnam normalizuvaly vidnosyny v 1995 roci, a v 2013 roci oholosyly pro vseosiažne partnerstvo. Dvostoronnia torhivlia zrosla i dosiahla rivnia US$35 mlrd u 2014 roci.

1975: ostannij bij i padinnia Sajhona

40 rokiv tomu, 30 kvitnia 1975 roku, stolycia Pivdennoho V’jetnamu Sajhon bula zachoplena pivničnov’jetnamśkymy vijśkamy. Choča ti podiji staly kincem vijny u V’jetnami, vony zalyšyly hlyboký slid u svidomosti oboch krajin. V Ameryci ti podiji kynuly tiń na vsi majbutni debaty pro zastosuvannia amerykanśkych vijśkovych za kordonom. Naviť zaraz amerykanśki doslidnyky i polityky sperečajuťsia pro moraĺni aspekty i vypravdanisť intervenciji u V’jetnami.

A u V’jetnami naslidkom padinnia Sajhona staly podaĺši straždannia liudej. Ekonomični poneviriannia povojennych rokiv, chvyli “liudej u čovnach”, jaki vtikaly z komunistyčnoho V’jetnamu, ta otrujna spadščyna “Ahent Oranža” staly hirkym nahaduvannia pro cinu peremohy.

Na 40-vu ričnyciu padinnia Sajhona my proponujemo vašij uvazi perebih podij, ščo pereduvaly porazci Pivdnia. Švydka peremoha pivničnov’jetnamśkych vijśk u centraĺnych horach zavdala nyščivnoho udaru po morali armiji Pivdennoho V’jetnamu. V umovach nebažannia Ameryky braty podaĺšu učasť u vijni najbiĺši mista uzberežžia sklaly zbroju protiahom trioch tyžniv. Pislia toho, jak na počatku kvitnia zdavsia ostannij stratehičný oporný punkt, jedyne, ščo zalyšalosia amerykanśkym vijśkovym planuvaĺnykam, – evakujuvaty jakomoha biĺše liudej. 30 kvitnia hrupa tankiv prorvalasia kriź vorota prezydentśkoho palacu v Sajhoni. Vijna zakinčylasia, choča dyskusiji pro neji tryvajuť donyni.

1. 10 bereznia: Armija Pivničnoho V’jetnamu počynaje kampaniju v Centraĺnomu nahir’ji bilia mista Buonmetchuot, jake prypynylo opir 12 bereznia.
2. 14 bereznia: Prezydent Nhujen Van Tchieu nakazuje sylam u provincijach Plejku i Kontum vidstupyty do uzberežžia. Ce poznačylo padinnia Centraĺnoho plato
3. 30 bereznia: Vpalo misto Dananh, a pered nym Kuanhči, Kuanhnhaj i Chiue. U nastupni kiĺka dniv sylam Pivnoči zdalysia Kujinon i Tujichoa.
4. 2 kvitnia: Zdajeťsia Niačanh. Veś Centraĺný V’jetnam po suti perechodyť pid kontroĺ syl VNA.
5. 4 kvitnia: U stolyci Kambodži Pnompeni počynajeťsia evakuacija amerykanciv u mežach operaciji Eagle Pull.
6. 9 kvitnia: Bytva za Chuanlok, stratehičnu rozv’jazku za 60 km na pivničný schid vid Sajhona. Ce buv ostannij velyký bij, jaký tryvav do 21 kvitnia.
7. 26 kvitnia: Syly VNA počynajuť ostannij nastup na Sajhon, pislia toho jak “Červoni kchmery” u Kambodži zachopyly Pnompeń, i kontroĺ nad Chuonlokom vidkryv dorohu na stolyciu.
8. 28 kvitnia: Novym prezydentom staje heneral Zionh Van Miń.
9. 29 kvitnia: Ostanni zahybli SŠA. Morśki pichotynci kapral Čarlz Makmechon i molodšý kapral Darvin Li Džadž zahynuly v raketnomu obstrili.
10. 30 kvitnia: Pivničnov’jetnamśki vijśka vvijšly do Sajhona. Ostannij helikopter vyletiv z dachu amerykanśkoho posoĺstva o 7:53 ranku. Na joho bortu buly ostanni odynadciať morśkych pichotynciv, jaki ochoronialy posoĺstvo. Prezydent Zionh Van Miń oholosyv kapituliaciju.