Policejśký rejd rano vranci v seredu v rozkišnomu hoteli Baur au Lac, vikna jakoho vychodiať na Ciurichśke ozero, navriad čy vidpovidav ujavlenniam hlavy FIFA Zeppa Blattera pro te, jakoju maje buty uvertiura do joho jmovirnoho pereobrannia na post holovy kerivnoho orhanu svitovoho futbolu.

V očach bahatioch, zaplanovana na najblyžču p’jatnyciu procedura – ce skoriše ceremonija koronaciji, aniž demokratyčni vybory. Odnak spovnený dramatyzmu arešt top-funkcioneriv FIFA priamo v jichnich hoteĺnych nomerach stvoryv dlia majbutnioho zachodu pochmuru atmosferu.

Pidozry tiažily nad FIFA protiahom bahatioch rokiv. I choča im’ja pana Blattera poky ščo ne pov’jazujuť z provedenymy v seredu areštamy, zalyšajeťsia lyše hadaty, čomu vin tak trymajeťsia za svoju posadu i čomu choče i dali jiji obijmaty.

Navriad čy 79-ričnomu Blatteru varto pobojuvatysia supernyctva z boku koho-nebuď, koly vin prybude na Hallenštadion v Ciurichu, de v p’jatnyciu očikujuť vyboriv prezydenta FIFA. U kolehiji vybirnykiv vsioho 209 osib. Bahato chto z nych predstavliaje maleńki futboĺni krajiny, jaki Blatter plekav protiahom bahatioch rokiv.

Pislia toho, jak svoji kandydatury znialy Lujiš Fihu i Michaeĺ van Praah, zalyšyvsia lyše odyn čolovik, hotový kynuty vyklyk panu Blatteru. Ce jordanśký prync Ali bin aĺ-Chussejn, ale vin navriad čy zumije zaručytysia takoju kiĺkistiu holosiv, jaka mohla b zahrožuvaty nynišniomu prezydentovi.

Usunuvšy usi možlyvi nespodivani neprýemnosti, pan Blatter može rozrachovuvaty na bezprecedentne pereobrannia na p’jatý čotyryričný termin, ščo dozvolyť jomu i dali keruvaty vydom sportu, oborot jakoho – bahato miĺjardiv dolariv.

Ščo ž zmušuje liudynu, jakij skoro vypovnyťsia 80 i jaka kolyś obiciala ne domahatysia pereobrannia, tak javno žadaty novoho čotyryričnoho terminu na takij vysokij pozyciji, ščo vyklykaje taku pyĺnu uvahu?

“Cilkom očevydno, ščo vin vvažaje sebe jedynoju liudynoju, zdatnoju upravliaty FIFA, – hovoryť Roland Bojcheĺ, deputat švejcarśkoho parlamentu, jaký provodyv aktyvnu kampaniju za prozorisť na verchnich poverchach svitovoho futbolu.

“JA vychodžu z toho, ščo vin maje namir pomerty na svojij posadi”, – pidsumovuje pan Bojcheĺ.

“Koroĺ sportmajdančyka”

Jozef Blatter narodyvsia u skromnij sim’ji z aĺpijśkoho mistečka Fisp na pivdennomu zachodi Švejcariji. Za lehendoju, vin buv “korolem sportmajdančyka” v miscevij počatkovij školi v 1940-ch rokach i jedynym chlopčykom, u jakoho buv spravžnij futboĺný m’jač.

Pislia školy pan Blatter pišov zvyčajnym šliachom dlia čolovika-švejcarcia joho kola u 1960-i i 1970-i roky. Vin vidslužyv obov’jazkový termin u švejcarśkij milicijnij armiji i doslužyvsia do zvannia polkovnyka. V armiji vin zav’jazav kontakty i znajomstva, jaki znadobliaťsia jomu v podaĺšomu žytti.

Pizniše Blatter praciuvav u hodynnykovij promyslovosti i vse aktyvniše zalučavsia do sportyvnoho menedžmentu. Popraciuvavšy u švejcarśkij Federaciji chokeju na liodu, vin perejšov do FIFA na posadu techničnoho dyrektora v 1975 roci.

Joho perše obrannia prezydentom FIFA 1998 roku, jak zhaduje pan Bojcheĺ, suprovodžuvalosia na baťkivščyni v Švejcariji svoho rodu zahaĺnonacionaĺnymy uročystostiamy.

“My pyšalysia tym, ščo švejcareć očolyv taku važlyvu mižnarodnu orhanizaciju”, – kaže pan Bojcheĺ.

U Fispi, ridnomu mistečku Blattera, joho im’jam nazvaly školu, v jakij vin kolyś navčavsia. U choli vysyť joho portret, a sportyvnym zachodam, jaki provodiaťsia v školi, rehuliarno dajuť joho im’ja.

Kožen raz, koly vin prýiždžaje do mista, na nioho čekaje tut najpryvitnišý prýom.

“Vin duže prosta liudyna, duže dostupna”, – kaže Hans-Peter Berchtoĺd, redaktor sportyvnoho viddilu miscevoji hazety Walliser Bote.

Liudy ne slipi

Prote pan Berchtoĺd vyznaje, ščo koly mova zachodyť pro pidozry v korupciji, ščo maje misce v FIFA, naviť stari znajomi Blattera “ne slipi”.

“Vsim vidomo, ščo u FIFA je problemy, – kaže vin. – Odnak vony ne dumajuť, ščo na pana Blattera slid pokladaty vidpovidaĺnisť za vsi ci problemy”.

Jak stverdžuje pan Berchtoĺd, v poslužnomu spysku prezydenta FIFA duže bahato pozytyvnoho: ce i zasluhy u zrostanni populiarnosti futbolu v krajinach, ščo rozvyvajuťsia, i uspišne provedennia peršoho finalu Kubka svitu z futbolu v Afryci, a takož, jakščo hovoryty pro zovsim nedavni dosiahnennia, sprýannia procesu reform u FIFA.

Same z cym ne zhodni krytyky Blattera. “U nioho bulo 17 rokiv na te, ščob polipšyty styĺ upravlinnia v FIFA, – kaže Erik Martin, holova švejcarśkoho viddilennia antykorupcijnoji NKO Transparency International. – Sumnivajusia, ščo vin koly-nebuď cym zajmeťsia”.

U 2011 roci nezaležna komisija, stvorena z iniciatyvy FIFA, rozrobyla i zaproponuvala prohramu reform. Rišennia kerivnyctva federaciji zalyšyty bez uvahy rekomendaciji komisiji, ščo stosujuťsia dohovirnych matčiv, obmežeń za vikom i nadannia povnoji informaciji pro hrošovi potoky vyklykalo rizku krytyku z boku Transparency International.

(Pislia areštu funkcioneriv FIFA, Transparency International vystupyla z zajavoju, v jakij mistyťsia vymoha vidstavky Zeppa Blattera i perenesennia vyboriv prezydenta FIFA. – Red.)

“U Švejcariji my zminiujemo prezydenta ščoroku, – kaže Erik Martin. – JA vpevnený, ščo pislia 17-ty rokiv (z Blatterom. – Red.) FIFA cilkom može včynyty tak samo”.

I choča dechto zi starych druziv nazyvaje joho liudynoju pryzemlenoju i vidkrytoju, ti liudy, komu dovelosia z nym praciuvaty, kažuť, ščo vin ne terpyť žodnoji opozyciji, i navodiať jak pryklad raptovi vidstavky tych koleh z FIFA, jaki nasmiliuvalysia piddavaty sumnivu joho slova i spravy.

Blatter u rizkij formi vidkynuv propozyciju provesty televizijni debaty z kandydatamy, jaki zbyralysia kynuty jomu vyklyk na vyborach.

Koly joho jakoś zapytaly, jak vin stavyťsia do krytyky z pryvodu joho styliu kerivnyctva FIFA, jaka osoblyvo holosno lunala v krajinach-važkoatletach Kubka svitu – Nimeččyni ta Anhliji, pan Blatter deščo zlovisno vidpoviv, ščo vin “probačyv, ale ne zabuv”.

“Don Blatterone”

Bahatioch u Švejcariji cikavyť pytannia, jak Blatter prymudryvsia tak dovho očoliuvaty FIFA, i, nezvažajučy na čyslenni zvynuvačennia v korupciji, zberihaty nedotorkannisť.

Odna švejcarśka hazeta jakoś žartoma nazvala joho “futboĺnym kniazem piťmy, chreščenym baťkom, donom Blatterone”, prote žodne rozsliduvannia ne výavylo jakych-nebuď dokaziv joho pryčetnosti do chabarnyctva.

“Vin vychodyť suchym z vody, – hovoryť pan Bojcheĺ. – Niščo do nioho ne lypne. Miž nym i chabaramy zavždy opyniajeťsia chtoś tretij”.

“Možu vam skazaty absoliutno točno: vin nepidkupný, – zaperečuje Hans-Peter Berchtoĺd. – Hroši – ce ne te, ščo joho motyvuje”.

U pidsumku vymaliovujeťsia obraz liudyny, jaka, jak kažuť joho krytyky i prychyĺnyky, ne može ujavyty svoho žyttia bez FIFA. Joho kar’jera v federaciji perežyla try joho šliuby. Pan Bojcheĺ i pan Martin vvažajuť, ščo joho prahnennia utrymatysia na posadi prezydenta škodyť kerivnomu orhanu svitovoho futbolu i ne lyšaje miscia dlia pojavy hidnych nastupnykiv.

(Žurnal Forbes prysvojiv Blatteru 70-e misce v spysku najvplyvovišych liudej v sviti v 2014 roci. U 2013 roci vin buv na 69-misci. – Red.)

Naviť taki šanuvaĺnyky Blattera, jak pan Bertchoĺd, škodujuť, ščo “vičný Zepp” ne skorystavsia šansom pity včasno.

“Vin prekrasno mih by pity i žyty tut, u Fispi, – hovoryť Bertchoĺd. – U nioho bula možlyvisť pity čerez paradný vchid”.

Teper, jak pobojujeťsia pan Bertchoĺd, “jakščo u FIFA v najblyžči čotyry roky trapyťsia ščoś pohane”, to pana Blattera, jakomu perevalyť za 80, bezceremonno vystavliať čerez čorný chid. Navriad čy ce možna nazvaty hidnym finalom kar’jery dlia toho, chto kolyś chlopčykom haniav m’jač na škiĺnomu sportmajdančyku u Fispi.

Možlyvo, FIFA – same toj sportmajdančyk, na jakomu Zepp Blatter chotiv by zalyšytysia korolem. A koroli, jak vidomo, ridko zrikajuťsia prestolu dobroviĺno.