Image copyright
AFP
Prezydent Rosiji za ostanni dni dviči krytykuvav voždia biĺšovykiv i orhanizatora Žovtnevoho perevorotu Volodymyra Lenina.
21 sičnia na zasidanni prezydentśkoji rady z nauky i osvity dyrektor Kurčatovśkoho instytutu Mychajlo Kovaĺčuk procytuvav slova pro Lenina z poemy Borysa Pasternaka “Vysoka chvoroba”: “Vin keruvav chodom dumky i tiĺky tomu — krajinoju”.
Kovaĺčuk hovoryv pro orhanizaciju upravlinnia naukovymy doslidženniamy, ale Putin, sudiačy z usioho, vyznav navedený pryklad nevdalym.
“Upravliaty chodom dumky – ce pravyĺno, potribno tiĺky, ščob cia dumka pryvela do pravyĺnych rezuĺtativ, a ne jak u Volodymyra Illiča, – paryruvav vin. – A to v pidsumku cia dumka pryzvela do rozvalu Radianśkoho Sojuzu, oś do čoho”.
“Tam bahato bulo dumok takych: avtonomizacija i tak dali. Zaklaly atomnu bombu pid budivliu, jaka nazyvajeťsia Rosijeju, vona i rvonula potim. I svitova revoliucija nam ne potribna bula”, – dodav Putin.
25 sičnia na zustriči z aktyvistamy Zahaĺnorosijśkoho narodnoho frontu (ZNF) u Stavropoli včyteĺ istoriji z Astrachanśkoji oblasti Danieĺ Buzhulov zapytav prezydenta, ščo vin mav na uvazi, čy zbyrajeťsia perepochovaty prach Lenina.
Ščodo mavzoleju Putin zauvažyv, ščo “do cioho potribno pidchodyty akuratno, ščob ne robyty žodnych krokiv, jaki rozdilialy b naše suspiĺstvo”, i perejšov do pretenzij na adresu Lenina, sered jakych osoblyvo vydilyv prydumanu tym formu deržavnoho ustroju: sojuz formaĺno suverennych respublik z pravom vychodu.
“A ščo ž ce, jakščo ne mina upoviĺnenoji diji. Zokrema j ce – poruč z neefektyvnoju ekonomičnoju i sociaĺnoju politykoju – pryzvelo do rozpadu deržavy”, – vidznačyv vin.
“Te, ščo komunizm dlia Volodymyra Volodymyrovyča rič fakuĺtatyvna, i joho stavlennia do Lenina dvojake, bulo očevydno davno, – stverdžuje istoryk Jurij Curhanov. – Vin ne može ne bačyty nehatyvnych rys cijeji istoryčnoji postati, choča navriad čy my kolyś pobačymo z joho boku čitku pozyciju”.
“Z putinśkoju ocinkoju Lenina skladno ne pohodytysia, choča vyslovliuvannia dosyť superečlyvi. Krytykuje i tut že obmovliajeťsia, ščo jomu v pryncypi podobajuťsia komunistyčni ideji. Putin namahajeťsia hraty na bahatioch klavišach, ščo, može, dlia polityka i potribno. Tiĺky b muzyka ne peretvoriuvalasia na kakofoniju”, – zajavyv Rosijśkij službi Bi-bi-si politoloh Valerij Chom’jakov.
Hlobaĺni ambiciji
Za vchodžennia nacionaĺnych respublik v RRFSR na pravach avtonomij u 1922 roci vystupav ne tiĺky Stalin, ale majže vse politbiuro. Ideja SRSR naležala osobysto Leninu, i, poky joho avtorytet ne piddavavsia sumnivu, vvažalasia najbiĺšym vneskom u teoriju rozvytku suspiĺstva.
Istoryky pov’jazujuť cej bezprecedentný i vnutrišnio dosyť superečlyvý vybir z mrijeju Lenina pro svitovu revoliuciju. Novij deržavi bulo navmysno nadano taký charakter, ščob u majbutniomu do jiji skladu možna bulo dolučyty jaki zavhodno “radianśki socialistyčni respubliky”, až do Novozelandśkoji i Peruanśkoji.
Image copyright
Getty
Hrudeń 1989: radianśka vlada dala triščynu, ale deputaty šče zasidajuť pid pokrovom statuji Lenina
Možlyvisť vychodu z SRSR joho tvorci ne rozhliadaly naviť teoretyčno. Procedura ne opraciovuvalasia až do epochy Horbačova, rozmovy pro vidokremlennia, jaki formaĺno ne superečyly konstytuciji, rozhliadalysia jak “buržuazný nacionalizm” i karalysia bahatoričnymy terminamy, a pry Stalini j rozstrilom.
Koly namityvsia ruch u bik pravovoji deržavy, a vid vlady staly vymahaty vykonannia pysanych zakoniv, pro pravo vychodu zhadaly, i vono vidihralo pevnu polityčnu roĺ, choča holovnoju pryčynoju rozpadu SRSR stala kryza planovoji ekonomiky i komunistyčnoji ideolohiji.
“Lenin vynen, nasampered, u deržavnomu perevoroti, rozhoni Ustanovčych zboriv i rozv’jazuvanni hromadianśkoji vijny. A u rozpadi SRSR vynna polityka KPRS, jaka zavela suspiĺstvo v hluchý kut. Nu, prypustymo, zaklav bombu, a chto jiji pidirvav?” – hovoryť Valerij Chom’jakov.
“Šyrše zastosovuvaty rozstrily”
Krytykujučy remarku Putina vid 21 sičnia, člen prezydiji CK KPRF Valerij Raškin prypustyv, ščo hlava deržavy “ne dočytav knyhy, jaki je ščodo dijaĺnosti i žyttia Volodymyra Illiča Lenina”.
Na dumku Valerija Chom’jakova, slova Putina, navpaky, svidčať pro te, ščo vin čytav dostatnio, i vzahali “liudiam, jaki dumajuť, z Leninym davno vse jasno”.
U červni 1918 roku v lysti Hryhoriju Zinov’jevu lider biĺšovykiv vymahav “zaochočuvaty enerhiju i masovydnisť teroru”, u serpni toho ž roku vkazuvav kerivnykam Penzenśkoji partorhanizaciji “neodminno povisyty ne menše 100 kurkuliv, ščob na sotni verst narod bačyv, tripotiv, znav, kryčav”, u hrudni v statti “Jak nam orhanizuvaty zmahannia” rekomenduvav “rozstriliuvaty kožnoho desiatoho” naviť ne za vystup proty vlady, a za uchyliannia vid roboty.
Image copyright
AP
17 travnia 1922 roku, koly hromadianśka vijna vže zakinčylasia, Lenin instruktuvav narkoma justyciji Kurśkoho, ščo praciuvav nad proektom peršoho radianśkoho kryminaĺnoho kodeksu, “rozšyryty zastosuvannia rozstrilu”, “obgruntuvaty j uzakonyty joho (teror) pryncypovo, jasno”.
U vystupi na forumi ZNF Volodymyr Putin, choča j z zastereženniamy, pokrytykuvav planovu ekonomiku i zhadav pro teror, osoblyvo vydilyvšy represiji ščodo duchovenstva i vbyvstvo carśkoji sim’ji. Ale najvažlyvišym vyznav vse-taky rozpad imperiji.
Na dumku Jurija Curhanova, prezydent šče raz pokazav, ščo, z joho točky zoru, svoboda, demokratija i prava liudyny važlyvymy cinnostiamy ne je, i ne deržava isnuje dlia liudej, a liudy dlia deržavy.
“Putin – etatyst, deržavnyk, prychyĺnyk velykoji nepodiĺnoji Rosiji i syĺnoji vlady, ničoho novoho tut nemaje. Same ce vin, jmovirno, sprýmaje blyźko do sercia, pro ce postijno dumaje”, – vvažaje včený.
“Dijsno, bahato sviaščenykiv buly zamučeni, chramy zrujnovani, ale ce kraplia v mori žertv”, – nahaduje Valerij Chom’jakov.
“Ščo stosujeťsia teroru, to ne znaju, naskiĺky hlyboko virujučoju liudynoju je Putin, ale v chrami my joho bačymo, i, jmovirno, stavlennia Lenina do relihiji joho osoblyvo oburiuje. Ne liberaĺnu ž intelihenciju jomu žality?” – Hovoryť Jurij Curhanov.
Donbas i kryza
Rozmova na zasidanni rady z nauky i osvity, švydše za vse, vynykla spontanno. Prezydent vidreahuvav na repliku Kovaĺčuka, speciaĺno ne hotuvavsia, skazav, ščo dumav.
Ale na forumach Zahaĺnorosijśkoho narodnoho frontu temy vypadkovo ne splyvajuť, upevneni eksperty.
Naviščo Volodymyr Putin raptom zahovoryv pro Lenina?
Jurij Curhanov zvertaje uvahu na te, ščo prezydent zhadav pro Donbas.
“Meži vyznačaly absoliutno doviĺno j, zahalom, daleko ne zavždy obgruntovano. Ukrajini, prypustymo, Donbas peredaly pid jakym pryvodom? Pidvyščennia vidsotkiv proletariatu v Ukrajini, ščob maty tam velyku sociaĺnu pidtrymku. Majačnia jakaś!” – oburiuvavsia Putin.
Pro te, ščo “Chruščov podaruvav Ukrajini Krym”, rosijanam povidomyly davno. Teper z’jasuvalosia, ščo Lenin podaruvav Donbas.
Curhanov ne vykliučaje, ščo rozmova bula zadumana same zarady cijeji zajavy.
“Donbas, zvyčajno, aktuaĺný. Može buty, naviť na peršomu misci sered motyviv”, – vvažaje vin.
“Inša jmovirna pryčyna v tomu, ščo nastupný 2017 rik – juvilejný, i nikudy vid cioho ne dinešsia. Potribný jakýś kamerton, Volodymyr Putin, jmovirno, vpevnený, ščo maje vyznačaty stavlennia do osnovnych superečlyvych problem istoriji”, – prypuskaje doslidnyk.
Valerij Chom’jakov bačyť u vidnovlenni debativ pro daleke mynule “sprobu vidvolikty suspiĺstvo vid nahaĺnych i pryzemlenych problem, jaki reaĺno turbujuť biĺšisť rosijśkych hromadian”.
Na tli ekonomičnych trudnoščiv, ščo pohlybliujuťsia, ce navriad čy vdasťsia, vvažaje ekspert.
“Nu, podyvyťsia liudyna televizor, obhovoryť z družynoju, a na inšý deń pide v mahazyn, de ciny na moloko, maslo i ovoči zrosly v pivtora razy. Chto v ciomu vynen – Lenin?” – hovoryť vin.