Image copyright
Yana Victorova
Chočete hrošej? Hotujtesia viddaty vidsotok
Serpeń 2014 roku. Nemaje vody, nemaje svitla. Transport chodyť do 12:00. Ale u vsiomu ciomu chaosi, pidihritomu anomaĺnoju spekoju ta liudśkym strachom, rehuliarno lunaje odne i te same pytannia: “Vy ne čuly, koly zapraciujuť banky?”
Bezumovno, vsi trochy boževiĺni. Pered tymy, chto ščoś može skazaty z cioho pryvodu, zavždy natovp sluchačiv. Predstavnyky tak zvanoji “vlady” vpevneno kažuť, ščo razom z elektrykoju zapraciujuť novi banky. U veresni – vže zovsim skoro. Jak potim výavyťsia, ce vidbudeťsia značno pizniše, až u berezni 2015 roku.
Ce tak dyvno: žyty v cyvilizovanomu sviti, rozrachovuvatysia kartkoju, nosyty z soboju minimum hotivky, podorožuvaty po svitu z plastykovymy kartamy, a potim raptom v odyn moment opynytysia za mežeju vsioho. U bahatioch na kartkach zavysly vidpuskni, pensiji, zarplata.
U žovtni 2014 roku, pislia toho strašnoho serpnia, ja potrapyla do Kýeva: tam buly i svitlo, i voda, i banky. JA, jak heroj Toma Chenksa u “Vyhnanci”, spala z vkliučenym svitlom i televizorom, a mylasia raziv p’jať na deń. A šče bankomaty – na kožnomu kroci, z hrošyma, ti, jaki praciujuť, a ne pryvydy mynuloho.
U Luhanśku vse bulo skladno. Najperše – jak vyplačuvaty kredyt, jaký ne davav meni spokoju. JA opytala vsich znajomych v Luhanśku i počula desiatok žartiv pro borhy i kredyty, suť jakych zvodylasia do toho, ščo my proščajemo vsim, komu vynni, a chto duže choče ščoś u nas zabraty, chaj sam prýiždžaje i sprobuje ce zrobyty. Filosofija zrozumila i spokuslyva: ne viddavaty. Borh buv blyźko 10 tys. hryveń.
Vse navkolo chyzuvalysia tym, jak včasno vstyhly zniaty z kredytok use prosto pered samym vymknenniam elektryky v lypni 2014 roku. I tiĺky ja dumala, jaku meni obraty schemu povernennia borhu. Ni, pro osoblyvu poriadnisť ne jdeťsia, ale meni podobavsia cej bank – u niomu do vijny buly moji zarplaty, dytiači vyplaty, tam buv nakopyčuvaĺný rachunok na moju dytynu. I vzahali bulo bahato chorošych spohadiv, pov’jazanych iz cym.
Image copyright
Yana Victorova
Za cymy rozbytymy dveryma kolyś bulo viddilennia banku
Meni ne chotilosia rozlučatysia oś tak, opynyvšyś u čornomu spysku boržnykiv. Nova koleha pidozrilo zapytala: “Jano, v nas za naši ž hroši striliajuť, a Vy zbyrajetesia jim platyty?”. Ale jakaś častyna mojeji svidomosti ne sprýmala novoji reaĺnosti i novoji filosofiji: braty, ne zamysliujučyś. U mene buv prýateĺ v Kýevi, i vin na moje prochannia stav vnosyty hroši na mij rachunok, a ja viddavala ciu sumu hotivkoju joho mami v Luhanśku.
Neprosta schema, skažu ja vam.
Mama moho prýatelia žyla v inšij častyni mista. I peršý, i druhý raz ja potrapyla na lift, ščo ne praciuvav, i derlasia na vośmý poverch pišky. Dribnyci, zvyčajno. Dvi hodyny na dorohu, ščob vnesty svoju nevelyku leptu u pohašennia kredytu.
A potim u moho prýatelia počalysia problemy z robotoju, i vin ne mih vnosyty naviť ci 500 – 600 hrn na moju kredytku. U nioho prosto ne bulo hrošej, ščob žyty. Spav vin u spaĺnyku na pidlozi čužoji kuchni, žyv na rysi i ridkomu supi, moja česnisť bula jomu zrozumila, ale dopomohty vin ne mih. I znovu vsi obstavyny buly proty toho, ščob ja hasyla kredyt. Jak ce robyty v misti, de nemaje žodnoho banku, a vsi bankomaty ne praciujuť? I ne tiĺky nemaje bankiv, oficijna pozycija “vlady” – braty, ne viddajučy.
Naprykinci 2014 roku ja potrapyla do prymiščennia kolyšnioho pryvatnoho banku, eksproprijovanoho na potreby “armiji”. Papery na pidlozi, sydinnia ofisnych krisel porvani prykladamy, na balkoni za dyrektorśkym kabinetom rozkladeni cehlyny – na nych neščodavno smažyly šašlyk. Tam že spaly, v kabinetach stojaly rozkladačky, vysila bilyzna. Pachlo potom i hurtožytkom. Stosy paperiv z napysamy “Kredyty” ležaly v zahaĺnij kupi makulatury na pidlozi. Šyny i kanistry z benzynom – bilia kamina. Pidloha bula brudna do nemožlyvosti. Technikoju, mebliamy, rečamy vlasnyka vpevneno korystuvalysia liudy v formi, a ja dumala, jak že meni povernuty 10 tysiač borhu – nemyslyma suma u ti časy.
Znajete, koly ja viddala borh (na ce pišlo trochy menše roku), výavylosia, ščo, krim toho samoho prýatelia (vin vse šče spav na pidlozi i šukav robotu), meni i pochvalytysia cym bulo nikomu. Mama mene pidtrymuvala, a vsi znajomi v Luhanśku vvažaly pravyĺnym ne viddavaty nijakych borhiv ukrajinśkym bankam.
Image copyright
Yana Victorova
Zamisť bankiv finansovi centry
Zaraz, koly mynulo bahato času, možna točno skazaty: vse vladnalosia. Jak vlaštuvalosia – pytannia inše. Ale vže praciujuť tak zvani “deržavni banky” v prymiščenniach “Oščadbanku”. Poky bez bankomativ, na ce potriben čas, – tak nam kažuť, – ale choča b tak. Uže tryči my otrymuvaly zarplatu za pasportom i kodom v banku. Dokumenty pereviriajuť z reteĺnisť prykordonnykiv. Tam že abo na pošti možna oplatyty komunaĺni plateži. Za telefon potribno platyty tiĺky na ATS. Ce majže cyvilizacija. Majže, jak kolyś, koly banky buly bankamy, a my mohly zniaty hroši v buď-jaký čas.
Krim tak zvanych “deržavnych bankiv”, je kupa miscevych komercijnych centriv, jaki z radistiu pereveduť u hotivku ukrajinśki hryvni za miscevym kursom. I pasport ne potribný – tiĺky kartka. I čymalo liudej korystujeťsia cym hrabižnyćkym kursom, vvažajučy, ščo ce – najkraščý z možlyvych variantiv otrymaty perekaz abo hotivku. Za 5% vid sumy posluhy i tiĺky za vstanovlenym v “respublici” kursom, jaký zminiujeťsia ščodnia.
“Rohy i kopyta” – dva stoly, dva stiĺci, kaĺkuliator. I hroši, jaki pidvoziať protiahom dnia. Vydača perekaziv – tiĺky v rubliach, hryvniu prodajuť. I kupa liudej, jaki kohoś zbahačujuť. Ale ce deševše, niž samomu jichaty za hrošyma. Popyt narodžuje propozyciju, a otže, zavždy znajdeťsia chtoś, chto za tvoji hroši dopomože tobi pohasyty kredyt, poznačyvšy, skiĺky koštuje tvoja sovisť.
Na vulyci Karla Marksa – komisariat v kolyś holovnomu ofisi ukrajinśkoho banku, v tij samij budivli zi skla i betonu z kaminom v choli i liuďmy, jaki spliať tam že.
I novi, perši, rosijśki pryvatni banky v prymiščenniach ukrajinśkych bankiv – provisnyky novoho žyttia v novomu vymiri, v jakomu sovisť može staty atavizmom.