Červoni maky, “vysadženi” bilia londonśkoho Taueru

31-ho lypnia Jevropa perebuvaje na meži vijny. Popry sproby znajty dyplomatyčne rišennia pislia vbyvstva erchercoha Franca Ferdynanda, podiji švydko perejšly u fazu konfliktu.

28 lypnia Avstro-Uhorščyna oholosyla vijnu Serbiji, posylajučy kanonerśki čovny vnyz po Dunaju. Vže za try dni i Rosija, i Nimeččyna počaly zahaĺnu mobilizaciju.

Tym časom u Londoni perechid do vijny spryčynyv panični prodaži na finansovych rynkach; ce buv peršý raz, koly z 1773-ho roku Londonśka fondova birža bula zakryta.

Vidteper kožen deń prynosyť novu kryzu:

1 serpnia

Zaraz lyše kiĺka hodyn viddiliajuť Jevropu vid vijny.

Beĺhija i Francija počaly zahaĺnu mobilizaciju. U cej moment posol Nimeččyny v Londoni kniaź Lichnovśký nadsylaje telehramu z pozačerhovymy novynamy, ščo Brytanija bude zberihaty nejtralitet, jakščo Nimeččyna ne bude atakuvaty Franciju. Nimećký kajzer zupyniaje svojich vojenačaĺnykiv, prypyniaje mobilizaciju na zachodi i hotuje pochid na schid, u bik Rosiji.

Ale vsioho kiĺka hodyn potomu, prychodyť zvistka, ščo Lichnovśký nepravyĺno zrozumiv pozyciju Velykoji Brytaniji, i nimećki plany vesty nastup proty Franciji znovu aktuaĺni. U Rosiji posol Nimeččyny peredaje ministru zakordonnych sprav, Serhiju Sazonovu, notu pro ohološennia vijny.

2 serpnia

Rosijśký mistyk Rasputin nadsylaje carevi poperedžennia zi slovamy “bude okean sliz”, jakščo Rosija rozpočne vijnu. Pislia vtorhnennia do Liuksemburhu Nimeččyna vysunula uĺtymatum beĺhijśkomu uriadu z vymohoju daty nimećkym vijśkam projty terytorijeju Beĺhiji.

U Londoni brytanśký uriad poky ščo ne vyznačyvsia, jak dijaty dali, ale Peršý lord Admiraltejstva Vinston Čerčylĺ pohrožuje pity u vidstavku, jakščo nejtralitet Beĺhiji porušať. Prem’jer-ministr Henri Askvit vidznačaje zahaĺný entuziazm sered londonciv ščodo vijny, komentujučy: “Zaraz vony dzvoniať u dzvony, a za dekiĺka tyžniv – buduť zalamuvaty ruky”. Pizno vnoči Beĺhija vidkydaje uĺtymatum Nimeččyni, na ščo nimećký dyplomat reahuje slovamy: “O, bidni durni!”.

3 serpnia

London vidznačaje deržavne sviato, ale Kabinet znovu zbereťsia dlia obhovorennia kryzy.

U druhij polovyni dnia ministr zakordonnych sprav ser Eduard Hrej vstaje v perepovnenij Palati hromad, ščob oholosyty oficijnu pozyciju Velykoji Brytaniji. Blidý i zmarnilý, vin poperedžaje, ščo nejtraĺna Velyka Brytanija duže postraždaje vid vijny i ščo stojaty ostoroń označaje “požertvuvaty povahoju, i dobrym im’jam, i reputacijeju”.

Nimećký posol u Paryži peredaje francuźkomu uriadu notu pro ohološennia vijny. Ministr zakordonnych sprav Velykoji Brytaniji dyvyťsia z vikna svoho kabinetu i zauvažuje: “V usij Jevropi horiať vohni. U našomu žytti my biĺše ne pobačymo, jak jich zapaliujuť”.

4 serpnia

Francuzy prokynulyś u krajini, ščo perebuvaje u stani vijny. Velyka Brytanija ohološuje Nimeččyni uĺtymatum z vymohoju považaty nejtralitet Beĺhiji i pryznačaje kincevý termin – 23:00. Ale vže zanadto pizno, bez vidoma Brytaniji, nimećki vijśka vtorhlysia u Beĺhiju.

Odnočasno z cokanniam hodynnyka bilia Dauninh-strit zbyrajeťsia natovp. Kincevý termin prochodyť i Brytanija, v rešti rešt, u stani vijny.

The Times povidomliaje, ščo naviť pislia opivnoči “bezperervný rev i spiv” ne stychajuť, a “Anhel Smerti buv usiudy, i svit mih čuty byttia joho kryl”.

5 serpnia

Menš niž čerez 12 hodyn pislia počatku vijny brytanśki hazety zaklykajuť dobrovoĺciv jty na front. Bilia posoĺstva Nimeččyny v Londoni spalachujuť zavorušennia, a brytanśký posol zalyšaje Berlin.

Nimećka presa b’jeťsia v isteryci, povidomliajučy pro žorstokosti beĺhijciv ščodo nimećkych soldat. Informujuť pro povsiudne pronyknennia rosijśkych špyhuniv.

Na zachidnomu fronti počynajuťsia vijśkovi diji v dobre ukriplenomu misti Ĺjež, jaký ochoroniaje harnizon z 40 tysiač liudej. Nimci ne očikuvaly nastiĺky potužnoho oporu.

Tym časom Čornohorija ohološuje vijnu Avstro-Uhorščyni.

6 serpnia

Avstro-Uhorščyna ohološuje vijnu Rosiji, a Serbija – Nimeččyni. Nimećki dyryžabli (ceppeliny) bombliať Ĺjež – ce perša povitriana ataka na jevropejśke misto, v rezuĺtati jakoji hynuť dev’jatero cyviĺnych.

150 tysiač nimećkych soldativ otočujuť beĺhijśki ukriplennia, odnak do cioho momentu zahynuly vže 8 000 nimciv.

Ministr oborony Brytaniji Herbert Kytčener vyslovliuje dumku, ščo vijna tryvatyme ščonajmenše try roky.

Francuźki vijśka v Afryci zachopliujuť misto Anecho na terytoriji nimećkoho protektoratu Toholend.

7 serpnia

Pislia ničnych artylerijśkych obstriliv nimećki vijśka zajmajuť Ĺjež, ne zustričajučy oporu. Tym časom u Brytaniji na pryzovnych punktach zbyrajuťsia natovpy liudej; naplyv dobrovoĺciv strymuje kinna policija.

Perši brytanśki vijśkovi častyny vysadžujuťsia u Franciji pid komanduvanniam sera Džona Frenča.

8 serpnia

Čornohorija ohološuje vijnu Nimeččyni. Francuzy počynajuť vijśkovi diji, prahnučy povernuty terytoriji, vtračeni pid čas Franko-prusśkoji vijny 1870 – 1871 rokiv. Vony zachopliujuť misto Miuluz v provinciji Eĺzas, odnak utrymujuť joho vsioho lyše odyn deń, do počatku nimećkoho kontrnastupu.

Lajner “Okeanik” brytanśkoji sudnoplavnoji kompaniji White Star povertajeťsia do brytanśkoho portu Sauthempton, zitknuvšyś v Atlantyčnomu okeani z nimećkymy vijśkovymy korabliamy.

Na joho bortu – vantaž zolota ta sribla na sumu v 15 mln. dolariv, a takož pasažyry z riznych krajin, u tomu čysli nimećki ta brytanśki oficery.

Biĺše pro Peršu svitovu čytajte u Klacnuty

specproekti VVS.